رسم قهوه خوردن در مضیف، آداب و رسوم جالب جنوبی ها - مجله یک کامپیوتر

معرفی

مضیف در فرهنگ جنوبی ها به مهمان خانه ای گفته می گردد که از نی ساخته می گردد. در معماری مضیف رسوم خاصی برگزار می شده و مکانی برای استقبال و میزبانی از مهمانان از راه رسیده بوده است. اداره معماری مضیف به دست شیخ یا یکی از ریش سفیدها بوده و هزینه های آن از کشاورزی به دست می آمد. مسافران و مهمان ها برای پیدا کردن این مضیف ها، از دودی که از آتش جلوی ورودی این مضیف ها روشن می شد، استفاده می کردند. معماری مضیف خود از جاذبه های جنوب ایران به حساب می آیند اما با این وجود تنها دو مضیف وجود دارند که همچون گذشته عمل می نمایند. مضیف را می توان نماد بارزی از مهمان نوازی و خون گرمی مردم جنوب ایران دانست. عرب زبانان کشورمان این مهمان خانه ها را بسیار محترم می دانند. اگر به خوزستان سفر کردید حتما به یکی از این مضیف ها بروید و با زندگی و فرهنگ بومی این مردم بیشتر آشنا شوید، بعلاوه در اینجا، از مراسم قهوه خوری نیز تماشا کنید. اولین مضیف ها گفته می گردد متعلق به دوران سومران بوده اند. از این مهمان خانه ها در هر منطقه و محلی برای استقبال از مهمانان وجود داشته که هر چه به گذشته برویم تعداد این مضیف ها بیشتر بوده و با گذشت زمان کم کم حضور چنین مهمان خانه هایی کم رنگ تر شده است. همان طور که بالا نیز گفته شد، تنها دو مضیف وجود دارد که یکی در یکی از پارک های شهر و دیگری در روستای بردیه است. این مراسم به خصوص و جالب و بعلاوه تاریخچه مضیف جزئی از آثار ملی ایران هستند و به ثبت رسیده اند.

ساختار

معماری مضیف کاملا از نی ساخته شده و دارای فضای حلالی هستند. این مهمان خانه ها در ندارند و کف آن ها دارای فرش های عربی است. بعد از ورود اسلام، ورودی این مهمان خانه ها به سمت قبله ساخته شد. همان طور که گفته شد در معماری مضیف مراسم قهوه خوری برگزار می شده که به همین منظور، اجاقی به نام موگد در مرکز معماری مضیف وجود داشته است.

مراسمی جالب و نو

رسم قهوه خوردن در مضیف جز مراسم بسیار قدیمی و محترم مردم بومی و محلی این منطقه است. در واقع عرب ها برای پذیرایی از مهمان های خود از گذشته، در ابتدا قهوه می آوردند. قهوه خوری دارای آداب به خصوصی است که باید آن را رعایت کنید. در رسم قهوه خوردن در مضیف، قهوه به وسیله ساقی و با دست راست او به مهمان تعارف می گردد و او کمی خم می گردد، از طرف دیگر مهمان نیز باید فنجان قهوه را با دست راست بردارد. ساقی در هنگام تعارف قهوه هیچ حرفی نمی زند و قبل از آن که قهوه را بیاورد، صدایی را با دله ایجاد می نماید که این صدا برای مهمان نشانه این است که قهوه او آماده شده است. مهمان وقتی فنجان را برمی دارد باید همان موقع قهوه را بخورد و فنجان را زمین نگذارد، اگر زمین بگذارد یکی درخواستی دارد. بعد از آن که مهمان قهوه را میل کرد اگر دیگر میل نداشت باید فنجان را به چپ و راست تکان دهد و بعد آن را به ساقی بدهد اما اگر باز هم میل قهوه داشت، باید فنجان را بدون هیچ تکانی به ساقی بدهد. این حرکات و بعلاوه صداها، برای ایجاد یک نظم و ترتیب بین ساقی و مهمان در رسم قهوه خوردن در مضیف به چشم می خورد. در این مراسم قهوه ای که به مهمان تعارف می گردد را به نام های الهیف، الضیف، الکیف، السیف می نامند که هر کدام معانی خاص خود را دارد. الهیف، فنجان اولی است که ساقی آن را میل می نماید و در حالی که در مقابل دیدگان مهمان است، در واقع چنین کاری برای اطمینان مهمان از قهوه ای است که خواهد خورد. الضیف قهوه ای است که به مهمان داده می گردد و فنجان دوم به شمار میرود. مهمان باید الضیف را صرف کند و اگر آن را زمین بگذارد یعنی از ساقی درخواستی دارد. الکیف فنجان سومی است که وقتی مهمان فنجان را هیچ تکانی نمی دهد به او داده می گردد. السیف فنجان چهارم به شمار میرود و در صورت تکان ندادن فنجان، داده می گردد. السیف قهوه ای است که افراد خاصی آن را می نوشند و بعد از صرف کمی از آن با ساقی در هر حالی شریک می شوند و با هم پیمان برادری می بندند. این مراسم جزئیات دیگری نیز دارد، مانند آن که باید دله را در دست چپ و فنجان را در دست راست نگه دارند. در هنگام تعارف قهوه، ساقی باید ایستاده و کمی خم باشد و در ارائه فنجان های قهوه به مهمان ها، الویت ها را در نظر بگیرد. اگر پسر ساقی جز مهمان ها باشد، پدر نباید تعارف کند و در بین برادران، برادر بزرگتر باید قهوه را تعارف کند. مهمان نباید دله به همراه داشته باشد. در ادامه به معرفی ابزارهایی که در رسم قهوه خوردن در مضیف استفاده می گردد، می پردازیم

ابزار مراسم قهوه خوری

هاون: این ظرف نیز گود و استوانه ای شکل و از جنس آلیاژ قوی است و آن را المجر نیز می نامند. قضیب، دسته این هاون است که مورد استفاده آن برای آسیاب کردن دانه ها برشته قهوه است. عمل آسیاب کردن صداهایی را فراوری می نماید، که این صدا نیز معانی خاصی را در تاریخچه مضیف در پی دارد.

دله: ظرف کوچکی در تاریخچه مضیف که برای آماده کردن قهوه بعد از مرحله جوشانده شدن استفاده می گردد. در این ظرف قهوه را برای مدت زمان مشخصی راکد نگه می دارند. در دله قهوه را گرم نگه می دارند.

گمگم: ظرف بزرگی برای آماده کردن اولیه قهوه و بعلاوه جوشاندن آن در تاریخچه مضیف است.

المحماس: ظرفی است گود و به شکل استوانه که از آن برای تغییر رنگ و برشته کردن دانه های قهوه در تاریخچه مضیف استفاده می نمایند.

فنجان: ظرفی برای تعارف قهوه با شکل هندسی خاص و بعلاوه بدون دسته در تاریخچه مضیف است.