تحول به کشاورزی ایران می رسد؟ - مجله یک کامپیوتر

حالا پس از چهار سال تغییرات مدیریتی در این وزارتخانه، سید جواد ساداتی به نام وزیر پیشنهادی وزارت جهاد کشاورزی معرفی شده است. وی کننده مردم کاشان در مجلس شورای اسلامی است و ریاست کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی را در کارنامه کاری خود دارد.

ساداتی نژاد در شرایطی قرار است سکاندار وزارت جهاد کشاورزی گردد که بازار مرغ آشفته است و سیستم دو نرخی در بازار وجود دارد، از سوی دیگر بازار گوشت و تخم مرغ، گندم، کلزا، دانه های روغنی، برنج و اغلب کالاهای اساسی کشاورزی با مشکل روبه رو شده اند که همه این موارد در برنامه های ساداتی نژاد مشاهده می گردد.

آنچه می خوانید گزارشی از چالش ها و راهکارهای وزارت جهاد کشاورزی است که دولت سیزدهم باید به آن جامه عمل بپوشاند.

در ابتدای سال گذشته، معدوم شدن جوجه های یک روزه و انتشار فیلم آنها در شبکه های اجتماعی، بلاتکلیفی و عملکرد ضعیف این وزارتخانه در حوزه تنظیم بازار محصولات کشاورزی؛ آشفته بازارهای مرغ، تخم مرغ و روغن، این وزارتخانه را وارد بحرانی جدی کرد.

در این گزارش به مهم ترین مسائل پیرامون زیربخش های وزارت جهاد کشاورزی خواهیم پرداخت؛ مسائلی که در بازه های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت از طریق وزیر مدنظر قرار گیرد تا کشاورزی ایران رونق گرفته و همه آحاد مردم ایران خصوصا کشاورزان و تولیدکنندگان از آن منتفع شوند.

براساس آمارهای موجود، میانگین بارش در کشور 243 میلی متر در سال و برابر با یک سوم ماز طریق جهانی است اما میزان تبخیر در ایران سه برابر ماز طریق جهانی است.

در حال حاضر اصلی ترین مصرف کننده آب در کشور بخش کشاورزی است، ولی بازدهی کمی در این بخش وجود دارد، به طوری که بازدهی کل آبیاری در کشورهای پیشرفته 65 درصد؛ کشورهای در حال توسعه 45 درصد و ایران 35 درصد است.

در حال حاضر بهره وری پایین آب در بخش کشاورزی، مدیریت نامناسب منابع آبی، توسعه نیافتن عملیات آبخوانداری و آبخیزداری و ضعف دیپلماسی آب با کشورهای همسایه، مهم ترین چالش هایی است که وزیر جهاد کشاورزی به آن باید بپردازد که شاید کم هزینه ترین و پربازده ترین آنها به توسعه عملیات آبخیزداری و آبخوانداری برگردد.

در عملیات آبخیزداری باید با انواع روش ها مانند افزایش کشت پوشش گیاهی و جنگلی؛ احداث سدهای بتونی و خاکی، پلکانی کردن مسیل ها و رودخانه ها و احداث سیل گیر، آب ناشی از بارندگی را به دل خاک نفوذ داد تا مانع تبخیر راحت آب و بیرون رفتن آن به شکل ابر از کشور شد تا ایران با تنش آبی روبه رو نشده و کشاورزی هم با مشکل روبه رو نگردد. از طرف دیگر با توسعه کشت گلخانه ای و استفاده از سامانه های نوین آبیاری و اجرای الگوی کشت می توان تلفات آبی در بخش کشاورزی را به حداقل ممکن رساند.

فساد محصولات باغی و صنایع تبدیلی

آخرین آمارهای سازمان جهانی غذا (فائو) نشان می دهد به علت روش های سنتی برداشت و ضعف تکنولوژی، ایران در صدر کشورهایی قرار گرفته است که بیشترین ضایعات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده، به طوری که این میزان 25 برابر کشورهای پیشرفته است و با آن می توان به راحتی 15 میلیون نفر را از گرسنگی نجات داد.

آن گونه که بررسی ها نشان می دهد، بین 30 تا 50 درصد یا به عبارت دیگر 120 میلیون تن از محصولات کشاورزی به ضایعات دورریز تبدیل شده و این نعمات الهی از مرحله کشت در مزرعه تا مصرف خانوارها به هدر می فرایند.

بیشتر کارشناسان کشاورزی نبود صنایع تبدیلی نزدیک مزارع کشاورزی و باغی را علت اصلی ضایعات بالا در این بخش می دانند؛ به طوری که می توان با ایجاد کارخانه های صنایع تبدیلی و تکمیلی و سردخانه ها و سورتینگ و بسته بندی محصولات کشاورزی در کنار مزارع سبزی، صیفی جات و مزارع باغی کشور، به راحتی ضریب فسادپذیری و ضایعات محصولات کشاورزی و باغی را کاهش داد.

از این رو باید گفت که با توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در کشور می توان از این محصولات به نام کنسانتره و آبمیوه میزان ضایعات و فسادپذیری آنها را کمتر کرد.

از طرف دیگر به علت سیستم نامناسب حمل و نقل باعث پیدایش ضایعات زیادی در مرحله حمل تا توزیع است، به طوری که همین امر باعث شده سالانه 120 میلیون تن از محصولات کشاورزی کشورمان فاسد شوند.

اصلاح الگوی کشت محصولات زراعی

از سال 88 تا به امروز لایحه اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی در دولت بلاتکلیف مانده و همچنان در استان هایی که به شدت دچار تنش آبی هستند، محصولات آب بر کشت می شوند.

به نظر می رسد اجرای الگوی کشت محصولات کشاورزی در شرایط فعلی کشور با تنش آبی روبه روست، به همین دلیل در برخی از سال ها تولید محصولات کشاورزی مانند سیب زمینی، پیاز و گوجه فرنگی آنقدر بالاست که کوهی از ضایعات این محصولات در کشور ایجاد می گردد و کشاورزان در نبود خرید تضمینی این محصولات نمی دانند باید با محصولات مازاد خود چه کنند.

در طرح الگوی کشت در هر منطقه با توجه به بسترهای طبیعی و غیرطبیعی موجود محصولات و یا گیاهانی برای کشت معرفی می گردد تا از این طریق ظرفیت های طبیعی و غیرطبیعی هر منطقه به نحو مطلوبی در فرآیند تولید کشاورزی به کار گرفته شده تا بیشترین بازدهی و عملکرد تولید به دست آید.

کارشناسان بخش کشاورزی معتقدند با اجرای این طرح مطابق با نیازهای کشور، شرایط اقلیمی و جغرافیایی و با در نظر گرفتن تنش آبی در کشورمان بدون شک شاهد افزایش بهره وری منابع پایه (آب و خاک) و ساماندهی بازار محصولات کشاورزی خواهیم بود.

خودکفایی و خوداتکایی در تولید محصولات کشاورزی

محصولات کشاورزی ایران جزو پنج کشور اول جهان در زمینه تنوع اقلیمی است. به همین دلیل امکان خودکفایی بسیاری از محصولات در کشورمان وجود دارد، ولی با این حال ایران همچنان در بسیاری از محصولات و کالاهای اساسی همچون گندم و شکر که امکان خودکفایی آن در کشور وجود دارد، وابسته است.

یکی از اصلی ترین دلایل خودکفایی در برخی محصولات مانند گندم به حمایت های دولت از بخش کشاورزی برمی گردد به طوری که بخش کشاورزی به علت ویژگی های ساختاری، مالی و نقش محصولات آن در تامین امنیت غذایی مردم کشورهای مختلف ذاتا حمایت پذیر است.

یکی از سیاست های حمایتی اثربخش در افزایش تولید کشاورزی و خودکفایی کشور و تحقق امنیت غذایی به خرید تضمینی محصولات کشاورزی بر می گردد. در ایران هر زمانی که قانون خرید تضمینی و حمایت از کشاورزان به صورت مناسب اجرا شده همواره شاهد افزایش تولید و خودکفایی در بسیاری از محصولات کشاورزی بوده ایم، ولی با این حال در دو سال اخیر به علت بی توجهی به این امر مسائل زیادی در قوت غالب مردم به وقوع پیوسته؛ بی اعتمادی و نارضایتی کشاورزان از تولید سبب شده همین امر به کاهش تولید دامن بزند.

پایین بودن نرخ خرید تضمینی گندم در دو سال زراعی گذشته و عدم پرداخت به موقع تولیدکنندگان دانه های روغنی از جمله مواردی است که می توان اشاره کرد. بنابراین واضح است دولت سیزدهم و وزیر جهاد کشاورزی باید با اجرای درست قانون خرید تضمینی و پرداخت به موقع مطالبات کشاورزان و همچنین دیگر حمایت های دولتی ضامن امنیت غذایی کشور و افزایش تولید و خودکفایی در بخش کشاورزی باشد.

مقابله با قاچاق و مدیریت واردات

قاچاق بسیاری از محصولات کشاورزی و کالاهای اساسی به کشور در سالیان اخیر زیاد شده است به طوری که برخی محصولات مانند گندم و دام زنده، ماهی تازه، فرآورده های لبنی و... از کشورمان به کشورهای همسایه اجرا شده که از عمده ترین دلایل آن می توان به اختلاف قیمت بالای این کالاها در بازار داخلی نسبت به بازارهای جهانی، پرداخت یارانه و اختصاص ارز 4200تومانی به برخی از کالاهای اساسی، تفاوت قیمت ماشین آلات کشاورزی با کشورهای همجوار، سیاست های تجاری حمایتی و محدودکننده از سوی دولت اشاره کرد.

از سوی دیگر، یکی از مسائل دیگر بخش کشاورزی به واردات گسترده برخی کالاهای برمی گردد که این کالاها و توسعه مصرف آنها باعث شده تولید کشاورزان روی دستشان بماند، نمونه این امر واردات گسترده برنج خارجی و توزیع آن در بازار و کاهش تولید برنج در داخل به علت نبود خریدار است.

وابستگی شدید به نهاده های تولید و نهاده های دامی

در بسیاری از نهاده های تولید محصولات کشاورزی و دامی به کشورهای خارجی وابسته هستیم، به طوری که در زمینه واردات سموم کشاورزی 95درصد، واردات مرغ لاین از انگلستان 85درصد، تخم چشم زده ماهی قزل آلا 90درصد از فرانسه، اسپرم دام 100درصد به آمریکا و کانادا وابسته ایم.

از سوی دیگر در زمینه بسیاری از نهاده های دامی مانند ذرت، سویا، کنجاله سویا، واکسن های دامی، ریزمغذی ها و... هم در طول سالیان گذشته وابسته بوده است.

به گفته برخی کارشناسان در برخی محصولات کشاورزی مانند ذرت امکان خودکفایی وجود ندارد، به همین دلیل بهترین روش تامین این محصولات تنوع سازی کشورهای وارداتی است.

از طرف دیگر طبق بررسی آمار واردات محصولات اساسی از گمرک سالانه به طور میانگین حدود 6.5 میلیارد دلار صرف واردات شش قلم از محصولات اساسی کشاورزی می گردد که از این میزان حدود 3.8 میلیارد دلار آن صرف واردات محصولات اساسی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، آمریکا، برزیل و آرژانتین می شوند. این در حالی است که تامین بخش قابل توجهی از موادغذایی مورد نیاز ایران از کشورهای همسو با مواضع سیاسی ایران امکانپذیر است.

تجمیع اراضی خرد کشاورزی

بیش از 80 درصد اراضی کشاورزی کشور خرد بوده و تنها 20درصد آنها تجمیع شده است. با این حال کارشناسان معتقدند در صورت تجمیع زمین های کشاورزی عملکرد تولید در بخش کشاورزی 300درصد افزایش پیدا خواهد کرد؛ همچنین این امر برای کشاورزان هم سودآوری بالایی خواهد داشت، به طوری که یکپارچگی اراضی کشاورزی سبب کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری خواهد شد.

تجربه کشورهای پیشرفته در بخش کشاورزی نشان دهنده آن است که برای جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی، مشوق هایی به کشاورزان ارائه می گردد تا در راستای یکپارچه سازی اراضی گام بردارند.

توسعه مکاهماسیون کشاورزی

افزایش تعداد و تسهیل دسترسی به مکاهماسیون کشاورزی و ارتقای فناوری ماشین آلات این بخش نقش بی بدیلی در کاهش ضایعات در مراحل مختلف تولید از داشت تا برداشت و مصرف محصولات کشاورزی خواهد داشت.

در حال حاضر ضریب مکاهماسیون کشاورزی در ایران 1.6 اسب بخار در هکتار است، ولی این آمار طبق نقشه راه های کشاورزی و توسعه ای کشور باید به پنج اسب بخار در هکتار برسد.

آشنایی با وزیر پیشنهادی وزارت جهاد کشاورزی

رئیس جمهور سید جواد ساداتی نژاد، رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی را برای تصدی وزارت جهاد کشاورزی به مجلس معرفی کرده است.

ساداتی نژاد، متولد 1350 است و دکترای رشته مهندسی هیدرلوژی را دارد. وی عضو هیات علمی دانشگاه تهران و کننده دوره های دهم و یازدهم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه کاشان، آران و بیدگل است.

عضویت در اداره جهاد سازندگی به نام معاون اداره آبخیزداری و مجری چند پروژه بخش سیلاب و آبخیزداری در شهرستان کاشان 1378-1373، عضویت کمیسیون کشاورزی، آب و محیط زیست صندوق پژوهشگران و فناوران ریاست جمهور1394-1387، عضو شورای تحقیقات آب کشور 94-1393، دبیر کمیسیون آب، کشاورزی و منابع طبیعی شورای عالی عتف 1393-1389، عضو هیأت ممیزه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، 93-1390، عضو هیأت ممیزه سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی 1393-1391 از جمله سوابق اجرایی اوست.

ساداتی نژاد در برنامه سند تحول وزارت جهاد کشاورزی به چالش های این بخش اشاره کرده و گفته بهره وری پایین تولید، تامین مالی و سرمایه گذاری، مدیریت و سیاست، بازاریابی و تجارت محصولات، کشت سلیقه ای محصولات، صنایع تبدیلی و غذایی-غذایی، نقش آفرینی تشکل های صنفی، منابع طبیعی و محیط زیست، مدیریت منابع انسانی و ساختاری، توسعه روستایی و عشایری، داده و اطلاعات کشاورزی، فساد و بروکراسی اداری، ضایعات محصولات کشاورزی و سلامت محصولات کشاورزی است. البته راهکارهای حل چالش های بخش کشاورزی هم در این سند تحول آمده که شامل مدیریت واحد تولید و تجارت (اجرای قانون تمرکز)، یکپارچه سازی مدیریت آب و خاک کشاورزی، افزایش بهره وری با نفوذ دانش و فناوری، یکپارچه سازی مدیریت اراضی کشاورزی، یکپارچه سازی مدیریت کانون های روستایی و عشایری، به کارگیری روش های نوین تامین مالی و سرمایه گذاری، مقابله با فساد و کاهش بروکراسی بخش کشاورزی و یکپارچه سازی داده ها و اطلاعات کشاورزی است.

امین محمودی - اقتصاد / روزنامه خبرنگاران

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا، مکزیک و کوبا