تخته سنگ ها چگونه بناهای باشکوه تخت جمشید را ساختند؟ - مجله یک کامپیوتر

امّا اگر از تاریخچه غنی و هنرمندانه این اثر بگذریم، یکی از عواملی که شکوه و عظمت را در این اثر به بازدیدنمایندگان منتقل می نماید، ستون ها، درگاه ها و دیوارهای عظیم الجثه اند که از سنگ ساخته شده اند. شاید با تماشا این عظمت و در عین حال هنرمندانه و ظریف به این فکر کنید که در 2500 سال پیش که امکانات به مراتب کمتر از امروز بوده، چطور این تخته های سنگی عظیم انقدر هنرمندانه به خدمت کاخ آمده اند و در کنار هم این مجموعه بی نظیر را تشکیل داده اند؟ در این متن می خواهیم همین موضوع را آنالیز کنیم که این سنگ ها را چطور و با چه ابزاری به این شکل هنرمندانه به کاخ اضافه کردند و از آنها برای اهداف مختلف استفاده نموده اند. در ادامه به چند مورد از تکنیک های آنها اشاره می کنیم.

از چه سنگ هایی برای ساخت تخت جمشید استفاده می کردند؟

نکته اول این است که بدانیم سنگ هایی که در تخت جمشید استفاده شده را از کجا آورده اند؟ سنگ هایی که در این بنای بی بدیل استفاده شده را پژوهشگران بیشتر از این دو نوع می دانند:

سنگ های کمی صخره ای که از جنس آهکی هستند و رنگشان خاکستری شفاف است با سنگواره های دوره کرتاسه میانی. این سنگ را از کان های شمال غرب صفّه و اطراف تخت جمشید و نواحی دور و نزدیک آن به اینجا می آوردند.

سنگ های صخره ای که از جنس آهک هستند ولی سخت تر و فشرده تر از نوع قبلی هستند و رنگشان خاکستری مایل به سیاه است. این نوع سنگ را از کان های مجد آباد که 40 کیلومتری غرب تخت جمشید است به اینجا می آوردند

کندن تخته سنگ ها برای استفاده در تخت جمشید

یکی از سوال های پژوهشگران این بوده که چطور این سنگ های درشت را می نمایدند؟ فعلا با کاوش های اجرا شده حدس می زنند که اول بر لبه صخره های پهن قسمتی بی زبره را معین می کردند، بعد با وسیله ای مانند کلنگ با سر دسته کوتاه، قلم، تیشه و میخ های مخصوص، گودال های 60 سانتی متری با فاصله های معین حفر می کردند و بعد گوِه هایی از چوب خشک می گذاشتند و رویش آب می ریختند. آب گُوِه ها را منبسط می کرد و همین، باعث فشار به سنگ میشد و تکه عظیمی از آن را جدا می کرد و به بیرون پرتاب می کرد.

اگر رگه های خوبی در سنگ معدن بود، از آن استفاده می کردند و با یاری گیره و اهرم از آن تکه تکه می بریدند. گاهی تخت سنگ ها را از همانجایی که استخراج می کردند، زمخت و به صورت شیء که می خواستند بتراشند درست می کردند و اطرافش زائده هایی برای حمل بهتر ایجاد می کردند. لبه ها را نمی تراشیدند چون ممکن بود در اثر جابه جایی آسیب ببیند. در نهایت سنگ نیم تراشیده را به پایین می غلتاندند و از راه رودخانه و جاده به محل کار می بردند. در مواقعی هم با همان کلنگ های مخصوصشان، راهرویی میان تخته سنگ ایجاد می کردند و عمودی پایین می رفتند، بعد قطعات را کوچکتر می کردند مثل نمونه ای که حتّی در حال حاضر هم می توانید پایین آرامگاه که نیمه تمام مانده ببینید.

حمل سنگ ها تا تخت جمشید

مرحله بعد از جدا کردن تخته سنگ ها، حملش تا تخت جمشید بود. گفته شده برای این کار، هر سنگ را روی چند تخته چوبی عظیم می گذاشتند و زیر تخته ها، غلتکی کوچک قرار می دادند و با هل دادن سنگ و غلتک، به جلو حرکت می کردند.

برای حرکت در جاده، از حیوانات بارکش یاری می گرفتند و برای عبور از رودخانه، از قایق استفاده می کردند. به نظر می رسد گاهی که سنگ گرد بود و شرایطش فراهم بود، گل و شن در راستا می ریختند و سنگ را رویش می غلتاندند.

بالا کشیدن سنگ ها برای ساخت تخت جمشید

حالا سوال این است که این ستون و درگاه های بلند چگونه ایجاد میشده و این سنگ های سنگین در این ارتفاع بلند قرار می گرفتند. برای این موضوع پژوهشگران به دو راه چاره تاکید بیشتری می نمایند که با توجه به ارتفاع و نوع کار ممکن بوده از این دو روش استفاده نمایند:

ایجاد تلی از خاک و ایجاد شیبی تند در کنار درگاه ها و مکان هایی که می خواستند قلمه ستون و قطعات بالایی را بگذارند. در این روش، سنگ را تا بالا می غلتانیدند و به بالا می رساندند.

گفته شده برای ستون های چند متری مثل آپادانا، استفاده از روش تل خاک فایده نداشته و برای اینها نوعی داربست می ساختند و با قرقره و چرخ، سنگ ها را بالا می بردند. برای داربست هم از چوب کاج و بلوط و سدر که محکم بوده استفاده می کردند.

جفت کردن و بستن سنگ های تخت جمشید

شاید تعجب کنید اگر بگوییم برای چفت کردن سنگ ها از ملاطی استفاده نمی کردند! چند روش برای چفت کردن سنگ ها در تخت جمشید تا کنون کشف شده

دو سطحی که قرار بود به هم بچسبند را چنان می تراشیدند که هر دو کاملا صاف شده و بر هم سوار می شدند. حتّی برای اینکه یادشان نرود کدام سنگ روی کدام باید قرار بگیرد، علامت هایی روی آنها می گذاشتند.

گاهی از قفل و چفت استفاده می کردند؛ یعنی قسمتی از یک تخته سنگ را برجسته می کردند و به همان مقدار سنگی که قرار بود به آن بچسبد را گود می کردند که برجستگی داخل سنگ دیگر چفت گردد.

روش دیگر به این شکل بود که در هر دو سنگی که قرار بود به هم وصل شوند، گودی ایجاد می کردند و آنها را با میله ای آهنین (بست) به هم وصل می کردند. رویش هم سرب مذاب می ریختند و صیقلش می دادند. این بست ها به شکل های مختلفی ساخته میشد از جمله: دم چلچله ای، استوانه ای، قلمی و سرتبری. از روی همین بست ها می توان دوره ساخت هر بنا را حدس زد زیرا در هر دوره، یکی از آنها بیشتر استفاده می شده.

تراش سنگ ها در تخت جمشید

برای تراش سنگ های هر قسمت مراحل مختلفی طی میشد؛ ابتدا با استفاده از قلم های زمخت، کنر، پتک، تیشه مخصوص، چکش و سایر ابزارها، بخش هایی را جدا می کردند، بعد با استفاهده از قلم های یک یا چند دندانه ای، سطح سنگ را به صورت دلخواهشان درمی آوردند و بعد با براده های آهنی و صمغ هایی، قسمت های تراشیده شده را صاف و شفاف می کردند.

آرایش نقوش در سنگ های تخت جمشید

در آن دوره، نقش ها را به سه صورت تزیین می کردند: چسباندن فلزات گرانبها، نگاریدن و نقر کردن تزیینات اصلی لباس، تاج و کلاه با سوزن به شکلی که نمونه های آن را هنوز هم می توانید ببینید و شکل دیگر، رنگ آمیزی بود که با گذر زمان رنگ ها از چهره بنا پاک شده امّا آثارش همچنان دیده می گردد.

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا