خیابان کتاب در مشهد؛ نامگذاری صوری یا واقعی؟! - مجله یک کامپیوتر

در هفته کتاب سال جاری، ازسوی بعضی فعالان فرهنگی و رسانه ای، موضوعی تحت عنوان ایجاد معبر کتاب در مشهد مطرح شد؛ با توجه به اینکه مطابق آمار اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی، کلانشهر مشهد، بعد از پایتخت، بیشترین فروش کتاب و سرانه مطالعه در کشور را دارد، این دغدغه فرهنگی وجود داشت که: حال که شورای شهر و شهرداری مشهد عزم خود را برای تغییر نام معابری که نام هایی تکراری بر مبادی آنها حک شده است، جزم نموده اند، معبری نیز به نام کتاب در این شهر که فعالیت های فراوانی در حوزه کتاب توسط مجموعه های خصوصی، دولتی، مردمی و دانشجویی در آن انجام می گردد، نامگذاری گردد.

اگرچه نامگذاری، یک حرکت تشریفاتی و نمادین است و نمی گردد مدعی شد و یا انتظار داشت که اگر معبری به نام کتاب در یک شهر داشته باشیم، سرانه کتابخوانی ارتقا پیدا می نماید یا شرایط و مسائل و کتابفروشان حل یا صندلی ناشران ارتقا پیدا می نماید؛ اما حتما این کار و در ادامه آن اجرای طرح ها و برنامه های مختلفِ حمایتی و ترویجی در حوزه کتاب دست کم توجه مردم را به امر کتاب و کتابخوانی و اهمیت این مسئله، معطوف می نماید.

از این منظر، می توان این نکته را هم مورد اشاره قرار داد که معابر و خیابان های مختلفی در برخش از شهرهای کشور به نام کتاب نامگذاری شده است و از این حیث، برای مشهد نیز نامگذاری میدان، خیابان، بوستان یا بلواری به نام کتاب ضروری به نظر می رسد؛ هرچند چنین اقدامی همانطور که پیشتر گفته شد، به هیچ وجه کافی و وافی به مقصود نیست.

بر اساس اعلام مسئولان شهرداری مشهد مبنی بر اینکه در حال حاضر معابر زیادی در این شهر نام های تکراری دارند و برنامه هایی که برای تغییر نام این معابر وجود دارد. به نظر می رسد هم اکنون رمان مناسبی است که با هم اندیشی اهالی کتاب در مشهد و همراهی مدیران شهری، نام کتاب بر یکی از معابر شهر به طوری نمایان گردد که مردم از آن استفاده نمایند و این کار، فقط نباید به یک اقدام صوری و درج یه کلمه روی یک تابلو خلاصه گردد.

نکته دیگر در بحث مربوط به نامگذاری یک خیابان یا معبر (به خصوص تغییر نام های تکراری) اینکه، اگر می خواهیم مردم در ارتباطاتشان از آن نام جدید استفاده نمایند، باید اقبال مردمی و شرایط خاصی را لحاظ کنیم؛ به عنوان نمونه سال هاست در مشهد میدانی به نام دکتر شریعتی است، اما مردم همچنان آن را با نام سابق تقی آباد می شناسند؛ در مقابل، بلواری تازه تاسیس به نام نماز داریم که قاطبه شهروندان مشهد برای اشاره به آن، از همین نام استفاده می نمایند.

برای پیگیری و آنالیز بیشتر این موضوع نظرات چندتن از اهالی فرهنگ و کتاب در بخش های دولتی و غیردولتی را در خراسان رضوی جویا شدیم تا شاید از این طریق بتوان گامی هرچند خیلی کوچک در جهت ترویج و تبلیغ فرهنگ کتاب و کتابخوانی در میان مردم برداشت.

به نامگذاری تنها اکتفا نکنیم

عابس قدسی، مدیر و موسس کافه کتاب آفتاب مشهد در گفت وگو با خبرنگار ایبنا با بیان اینکه نامگذاری معبر یا خیابانی به نام کتاب یا حتی هم راستا با این موضوع مسئله ای را از حوزه فرهنگی و افزایش سرانه مطالعه حل نخواهد کرد، اظهار می نماید: اینکه نام کتاب در شهر دیده گردد، در نگاه اول می تواند موضوع جالب توجهی باشد؛ اما در اصلِ موضوع و ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی، تفاوتی به وجود نمی آورد و (انجام این کار) تاثیر چندانی ندارد.

وی با تاکید بر اینکه نامگذاری معابر به شکل فرهنگی و یا با محور کتاب و کتابخوانی زمانی می تواند مفید واقع گردد که تنها به نامگذاری اکتفا نگردد بلکه مکان یا گذری را برای کتابفروشان در نظر بگیریم، می گوید: به عنوان مثال تا یک سال و نیم پیش بازارچه کتاب گلستان در مشهد فعالیت می کرد که با وجود تمام کاستی ها و مسائل به عنوان مرکزی برای عرضه کتاب در بین مردم شناخته می شد.

قدسی تصریح می نماید: اینکه یکی از خیابان ها یا میدان و گذری را به نام کتاب نامگذاری کنیم و یا حتی گذری را به کتابفروشان اختصاص دهیم، مسائل فرهنگی را رفع نخواهد کرد؛ به عنوان مثال باغ کتاب تهران در این حوزه فعالیت می نماید و نام آشنایی در میان ساکنان این شهر دارد اما باز هم این مکان مانند یک شو تبلیغاتی است و تاثیری در افزایش سرانه مطالعه نداشته است.

این فعال حوزه کتاب و کتابخوانی اضافه می نماید: با توجه به مباحث و چالش هایی که حوزه نشر در سال های اخیر با آن دست و پنجه نرم نموده است، به نظر می رسد به جای نامگذاری ها که تنها یک کار تبلیغاتی ازسوی مسئولان است باید تسهیلاتی برای کتابفروشی ها و علاقمندان به کتاب در نظر گرفته گردد.

مدیر و موسس کافه کتاب آفتاب همچنین یادآور می گردد: شاید نامگذاری معابر و یا در نظر دریافت مکانی برای کتاب در ظاهر باعث توجه مردم گردد، اما اثر آن برای ترویج فرهنگ کتابخوانی بسیار اندک است و دچار چالشی همانند نمایشگاه های کتاب که در سال های اخیر با کیفیت بسیار پایین و مخاطبان کم برگزار گردید است، می گردد. به نظر من باید از حرکات نمایشی و پوسته کارها عبور کرد و در عمل با نگاه عمیق تری مسئولان به یاری علاقمندان کتاب بیایند.

نامگذاری حرکت نمایشی نباشد

حجت السلام علی شاملو، موسس و مسئول مجموعه کتابرسان هم در این رابطه به خبرنگار ایبنا می گوید: برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی باید به سمتی حرکت کنیم که کتاب در سبد خانوار قرار گیرد که با وجود هزینه های فعلی زندگی و تورم، این کار به سختی امکان پذیر است و مسئولان دولتی باید وظایف خود را در این حوزه به شکل دیگری انجام دهند.

وی اضافه می نماید: این وظایف می تواند به شکل ارائه تسهیلات به فعالان این حوزه و کتابفروشی ها، ارائه سوبسید واقعی برای کتاب ها و در نظر دریافت سازوکارهایی باشد که هر خانواده بتواند در ماه کتابی را خریداری کند و یا اختصاص یارانه به دانشجویان باشد. همچنین نخبگان و نویسندگان را دعوت کند تا با معرفی کتاب به افزایش سرانه مطالعه یاری نمایند.

این فعال بخش خصوصی در حوزه کتاب با بیان اینکه ایجاد گذرگاهی ویژه کتاب تاثیر زیادی در گسترش فرهنگ مطالعه ندارد، گفت: بازارچه کتاب گلستان یکی از گذرگاه های شهر و ویژه کتاب در مشهد بود اما اکنون به عنوان یک تجربه شکست خورده از آن یاد می گردد و بسیاری از کتابفروشی های آن حتی در گوشه و کنار شهر هم نتوانستند کار خود را دنبال نمایند.

وی تاکید می نماید: مسئولان فرهنگی باید در نظر داشته باشند که در حوزه کتاب و کتابخوانی نمی توان به شکل دستوری و یا با کارهای نمایشی، کاری انجام داد بلکه باید از تجربیات ارزشمند افراد پیروز در این حوزه همچون انتشارات امام و یا پردیس کتاب که سال هاست در این حوزه فعالیت می نمایند و مخاطبان ثابت خود را دارند، بهره گرفت.

شاملو با بیان اینکه نباید نامگذاری معبر با نام کتاب تنها یک حرکت صوری و نمایشی و در حد تبلیغ برای مدیران مربوطه باشد، اظهار می نماید: این نوع نامگذاری هیچ گونه تاثیر مثبت و یا منفی در میزان مطالعه مردم ندارد؛ چون فعالیت در حوزه کتاب و کتابخوانی کاری تربیتی است و لاجرم دیربازده.

نامگذاری بی تاثیر نخواهد بود

اما مدیرکل کتابخانه های عمومی استان خراسان رضوی با بیان اینکه هر اتفاق مثبتی که در حوزه کتاب رقم بخورد می تواند یاری بسزایی در ترویج فرهنگ مطالعه داشته باشد و از نامگذاری معبری به نام کتاب حمایت می کنیم، معتقد است: نامگذاری معبری به نام کتاب فی نفسه اقدام خوبی است.

علی اکبر سبزیان، در این زمینه به خبرنگار ایبنا می گوید: البته اینکه گذرگاهی به نام کتاب در شهر ایجاد گردد و سپس مورد بی توجهی قرار گیرد، بیشتر از اینکه بخواهد باعث گسترش فرهنگ کتابخوانی گردد، به افرادی که در این حوزه فعالیت می نمایند لطمه وارد می نماید.

مدیرکل کتابخانه های عمومی خراسان رضوی با بیان اینکه نیازمند ایجاد نهضت کتابخوانی برای انس مردم با کتاب هستیم، ادامه می دهد: نامگذاری معابر باید با مکان مرتبط و موضوعیت داشته باشد از این رو پیشنهاد می کنیم، میدان هشتصد یا همان هشتم شهریور که مقابل کتابخانه عمومی امام خمینی (ره) در مشهد قرار گرفته است، به عنوان یکی از گزینه ها در نظر گرفته گردد.

وی تکرار بعضی از واژه ها همچون کتاب را عاملی تاثیرگذار در اذهان عمومی برای جلب توجه می داند و اضافه می نماید: تکرار بعضی از واژه ها و معطوف کردن توجه مردم به آن مانند کتاب باعث می گردد ضمیر ناخودآگاه شهروندان به این سمت و سو کشیده گردد؛ به عنوان مثال بنرهایی که در سطح شهر نصب می گردد، از جمله با شیوع بیماری کرونا و شعار در خانه بمانیم نقشی تاثیرگذار داشته است، از این رو نامگذاری معبری به نام کتاب نیز بی تاثیر نخواهد بود.

سبزیان تصریح می نماید: البته که اقدامات دیگری نیز می تواند با همکاری مدیران شهری برای بهبود شرایط کتاب و کتابخوانی انجام داد؛ از جمله احداث کتابخانه های عمومی در حاشیه و مناطق محروم شهر که در گسترش فرهنگ کتابخوانی تاثیرات مثبتی بگذارد. ازسوی دیگر پیشنهادی مبنی بر شهروندان کتابخوان داشته ایم که افراد کتابخوان همچون ورزشکاران و هنرمندان معرفی شوند و از آنها علاوه بر تقدیر، خدمات و تسهیلات شهری ارائه گردد تا مشوقی برای سایر افراد جامعه باشد. باید از این طرح ها حمایت کرد.

مدیرکل کتابخانه های عمومی استان خراسان رضوی البته تاکید می نماید: اوایل سال جاری بلواری که در حد فاصل بلوار هفت تیر و بلوار پیروزی در همسایگی کتابخانه مرکزی امام خمینی (ره) مشهد قرار گرفته است، از بلوار ارشاد به بلوار کتاب تغییر نام یافته است؛ اما این اقدام به دلیل اینکه آن خیابان، یک خیابانی فرعی و در حاشیه است، اصلا قابل توجه نیست.

نامگذاری یک خیابان به نام کتاب، می تواند بسیار ارزشمند باشد

افشین تحفه گر، معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی هم در این باره به خبرنگار ایبنا، می گوید: هر رویدادی که بتواند توجه مردم را نسبت به کتاب و کتابخوانی جلب کند، مثبت است و در سال های اخیر هم اقدامات خوبی در زمینه فرهنگی با یاری مدیران شهری و شورای شهر در مشهد رقم خورده است و نامگذاری معبری به نام کتاب یا همراستا با این موضوع می تواند بسیار ارزشمند باشد.

وی عنوان می نماید: خطه خراسان همیشه افراد فرهیخته و مشاهیر بزرگی را در دامن خود پرورش داده است؛ به طوری که بسیاری از آنها در سراسر دنیا شناخته شده هستند و چه بسا معابری نیز به نام بعضی از این اشخاص وجود داشته باشد اما اینکه خیابان یا گذری به نام کتاب نامگذاری گردد، توجه شهروندان را به سمت این یار مهربان معطوف می نماید و قطعا تاثیر بسزایی در سرانه مطالعه خواهد داشت.

معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی با اشاره به اینکه صحبت هایی با مدیران شهری در ارتباط با ایجاد معبری برای کتاب در شهر مشهد شده است، اظهار می نماید: در صحبت های صورت گرفته، مقرر شد تا تنها به نامگذاری اکتفا نگردد بلکه حاشیه پارک یا گذرگاهی برای کتاب در نظر گرفته گردد که با نقاشی دیواری و فضاآرایی و ...، تبدیل به یک پاتوق فرهنگی برای حضور علاقمندان به کتاب و همچنین برگزاری نشست های ادبی و شعرخوانی باشد.

تحفه گر ادامه می دهد: پروژه های کوتاه مدت و میان مدت در حوزه کتاب و فرهنگی شاید آنطور که باید و شاید بازدهی نداشته باشد اما پروژه بلندمدت مانند اختصاص مکانی ویژه مطالعه و حضور اهالی کتاب و نویسندگان و شعرا می تواند بازخوردهای مثبت زیادی را به همراه داشته باشد.

وی یادآور می نماید: مشهد هر ساله میزبان حجم زیادی از زائران است، به همین دلیل اختصاص مکانی ویژه کتاب با فضاآرایی مناسب می تواند حتی برای حضور و جلب گردشگران و فرهیختگان نیز جالب باشد و از این طریق در کوتاهترین زمان بیشترین بهره برداری فرهنگی را داشته باشیم.

برای نامگذاری یک خیابان به نام کتاب، به شورا درخواست بدهید

اما رمضانعلی فیضی، نایب رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر مشهد در ارتباط با نامگذاری معبری به نام کتاب در مشهد به خبرنگار ایبنا می گوید: ادارات حقوقی، افراد حقیقی و همچنین اقشار مختلف و صنوف درخواست های خود را مبنی بر نامگذاری معبری به نامی خاص به کمیته نامگذاری معابر ارائه می دهند و سپس این درخواست ها از سوی کارشناسان مربوطه آنالیز و تناسب آنها سنجیده و مواردی که قابل قبول باشد، به کمیسیون فرهنگی شورا ارائه می گردد.

وی ادامه می دهد: در کمیسیون در ارتباط با نامگذاری این معابر و مواردی که گفته شده است، صحبت و نظرسنجی می گردد و تمام مسائل پیرامونی و سندیت و موضوعیت لحاظ و سپس تصمیم گیری و به صحن علنی شورا ارائه می گردد.

نایب رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر مشهد تاکید می نماید: در نامگذاری، موضوعیت با مکان معرفی شده از اهمیت بسیاری برخوردار است و فعالان فرهنگی در صورتی که تقاضای نامگذاری معبری به نام کتاب و یا نامی مرتبط با این عنوان را دارند، باید تقاضای خود را ارائه دهند تا اقدامات کارشناسی انجام و تصمیم لازم اتخاذ گردد.

فیضی همچنین در ارتباط با نامگذاری میدان هشتم شهریور به نام میدان کتاب نیز می گوید: ابتدا باید در خصوص نام فعلی این میدان تحقیق کرد که بر چه اساس نامگذاری شده است و نمی توان صرفا به دلیل مجاورت با کتابخانه عمومی این اقدام را انجام داد، بلکه این کار باید با سنجیدن تمام مراتب تصمیم گیری انجام گردد.

آژانس مسافرتی: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه

مجله سامی: مجله سامی، وبلاگ نقد و بررسی کالاها و اخبار تولیدات صنایع