داستان تومان، ریال و قران در تاریخ کشورمان - مجله یک کامپیوتر

یادگار دوران پرتغالی ها

اول فروردین سال 1311 بود که پهلوی اول ریال را به عنوان واحد پول ملی ایران انتخاب کرد، اما چرا ریال؟ ماجرا به 500 سال پیش برمی گردد یعنی زمانی که پرتغالی ها برای خودشان ابرقدرتی بودند و اقتصاد دنیای را در دست داشتند. در آن دوران خلیج فارس هم مثل خیلی از دیگر نقاط دنیا به اشغال پرتغالی ها در آمده بود. البته آن ها بعد از حدود 110 سال حضور در خلیج فارس، از جنوب کشورمان به یاری انگلیسی ها که نقشه اشغال ایران را کشیده بودند، اخراج شدند؛ یعنی 400 سال پیش درست زمانی که شاه عباس زمام کشور را در دست داشت. متاسفانه انگلیسی ها هم صد ها سال کشورمان را غارت کردند.

حتما الان این سوال برای تان به وجود آمده که خب ریال کجای این قصه قرار گرفته است. عجله نکنید ریال در اصل فارسی شده رئال است که معنی اش می گردد سلطنتی. رئال واحد پول کشور های اسپانیا و پرتغال است. آن ها هر کشوری را که اشغال می کردند این واحد پولی را هم برای آن ها به یادگار می گذاشتند. به هر حال پرتغالی ها رفتند، اما ریال را در کشورمان به یادگار گذاشتند.

البته تنها ایران نیست که واحد پولی اش ریال است بلکه اگر دقت کنید چند کشور دیگر هم در حاشیه خلیج فارس از واحد پولی ریال استفاده می نمایند، مثل عربستان، قطر، عمان و یمن و حتی برزیل هم واحد پول شان ریال است. هیچ وقت برایتان سوال پیش نیامده بود که چرا واحد پول ایران و عربستان یکی است؟ با این حال ریال هیچ وقت در زبان روزمره مردم به کار نرفت و بالاخره مانند پرتغالی ها، در حال اخراج از تاریخ کشورمان است و دوباره تومان به صندلی خودش بر می گردد.

رد پای مغول ها

ماجرای تومان، اما به دوران اشغال ایران توسط مغول ها بر می گردد. مغول ها به هر 10 هزار سرباز می گفتند تومان. فرمانده این 10 هزار سرباز هم می شد، امیر تومان. بعد از اشغال ایران توسط آن ها، تومان وارد بازار معاملات ایران شد. در آن دوران هر تومان معادل 10 هزار دینار بود البته تومان واحد پول نبود بلکه یک واحد محاسباتی برای پول بود. مثلا ما پول یک میلیونی نداریم، ولی برای شمارش یک میلیون استفاده می کنیم. آغا محمدخان قاجار اولین کسی بود که سکه های طلایی با عنوان تومان را به صورت رسمی در کشور رواج داد. سکه هایی با وزن های 4، 8 و 16 گرم که به ترتیب نیم، یک و دو تومانی بودند.

نخستین اسکناس های رایج با واحد تومان هم در زمان ناصرالدین شاه و توسط بانک ایران در سال 1309 طراحی و چاپ شدند. این اسکناس ها با واحد پول تومان منتشر شدند و شامل اسکناس های یک، 2، 3، 5، 10، 20، 25، 50، 100 و 500 تومانی بودند. نکته جالب این که حکومت ملی آذربایجان هم در سال 1314 به رهبری جعفر پیشه وری اسکناس یک تومنی، پنج تومنی، 10 تومنی و 50 تومنی داشتند.

البته نوشتار تومان در این اسکناس های حکومت آذربایجان به تومن تغییر کرد. حالا طبق قانونی که دیروز به پیشنهاد دولت و توسط مجلس تصویب شد، دوباره سکه ها و اسکناس های تومانی رواج پیدا می نماید و دوران 88 ساله ریال هم به پایان می رسد. از این به بعد باید به جای 10 هزار ریال بگوییم یک تومان. اما برای واحد کمتر تومان باید چه کرد؟ با توجه به ماده یک لایحه تصویبی، هر تومان معادل 100 قران می گردد که خودش حکایتی جدا دارد.

حکایت قرون

قران یا همان قرون خودمان از دوره ناصر الدین شاه رواج پیدا کرد. محمد نوبخت در وبلاگش مدعی است، داستان قرون به این بیت از حافظ برمی گردد که می گوید: ساقیا می ده که رندی های حافظ فهم کرد/آصف صاحب قِرانِ جرم بخشِ عیب پوش. او در این مقاله تاریخی خود می نویسد: تمام این اتفاق به تفال ناصرالدین شاه به دیوان حافظ و تعلق خاطر وافر او برمی گردد.

او شبی به این بیت از حضرت حافظ رسیده و بعد از آن خودش را سلطان صاحب قِران و پول مُلک خود را قِران نامید. البته فرهمند علیپور هم در استوری اینستاگرامش نوشت: در گذشته در کشور ما یک قرن 100 سال نبود و هر 80 سال را یک قرن می گفتند و نصف آن را هم قران می گفتند. شاهی را هم که 30 سال حکومت نموده باشد، صاحب یک قران حساب می کردند. ناصر الدین شاه هم در سی امین سال حکومتش سکه یک قرانی را منتشر و خودش را صاحب قران معرفی کرد و کاخ دنیا نمای نیاوران را هم کاخ صاحب قرانیه نامید.

bestcanadatours.com