صداوسیما برای استفاده از هنرمندان شهرستانی رویکرد خود را تغییر دهد - مجله یک کامپیوتر

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، روزی روزگاری، پشت کوه های بلند، تفنگ سرپر و شاید در زمان حال پایتخت را بتوان مثال زد که بدنبال زبان، گویش و فرهنگ قومیتی بوده اند. اما چقدر فاصله میان سریال های بومی و محلی امروزی با دیروزی وجود دارند. کارگردانی که دست به کار می شد تا از قومیتی سریال بسازد خودش هم از اهالی همان دیار بود و بر لهجه و گویش ها تسلط داشت تا خدایی ناکرده به قومیتی توهین نگردد. شاید بتوان به سریال یا سریال هایی اشاره نمود که به خاطر این ترس و ناآگاهی یا قبل از پخش جلویشان گرفته شده یا در زمان پخش این رخ داد. سرزمین کهن یکی از همان مجموعه های تلویزیونی است که صدای بسیاری را درآورد. در سال گذشته نون.خ دست به کاری سخت و سخت زد و به سراغ اقوام غرب کشور (کرمانشاه و کردستان) رفت. مردمانی که کمترین سهم را از آنتن سراسری داشته اند و درباره شان برنامه و سریال پربیننده ساخته نشده است.

چرا این قدر از بازیگران تکراری و سفارشی استفاده می کنید؟

سعید آقاخانی که خود از آن دیار است و آن مردمان را به خوبی می شناسد پا پیش گذاشت تا نون.خ به آن مناطق برود. در قدم اول موضوع تخمه را به میان آورد، کالایی که جزو صنایع اصلی صادراتی این شهر و دیار به شمار می رود و در فصل دوم هم موضوعات مختلفی را دستمایه قرار داد و شاید بتوان زلزله کرمانشاه را مهمترین آن برشمرد. صمیمیت، خانواده، همراهی و یک روستای رئال همه در نون.خ دیده شدند؛ البته از حیث هنر و هنرمندی نمی توان از بازی های طبیعی و شگرف بازیگران بومی آن غافل شد. جایی که ماشاالله وروایی در نقش عمو کاووس، کاظم نوربخش در نقش سلمان و خیلی های دیگر آنقدر خوش درخشیدند تا این عبارت را دوباره تکرار کنیم که چرا این قدر از بازیگران تکراری و سفارشی استفاده می کنید که به قولِ بعضی از بازیگران پیشکسوت هر شبکه ای را می زنیم و یا هر سریالی را می بینیم چند نفر از آن همیشگی ها حضور دارند.

بودن یا نبودن شقایق دهقان فرقی نمی کرد

علاوه بر نمایش بسیاری از اتفاقات و درخشش های قابل توجه در نون.خ چه از حیث فیلمنامه، کارگردانی و چه به تصویر کشیدن مناطق بلامنازع طبیعی مناطق غرب کشور، استفاده و ریسکِ کارگردان در استفاده از بازیگران بومی کاربلدی که آنقدر طبیعی بازی می نمایند کار بازیگران صاحب نام در پَسِ آن درخشش ها دیده نمی گردد. این اتفاق در نون.خ افتاده؛ آنقدر کاووس و سلمان و ادریس، درخشیدند که بودن یا نبودن امثال شقایق دهقان و حتی در مقاطع و لحظاتی حمیدرضا آذرنگ (خلیل) فرقی برای مخاطب نمی کرد.

تیکه کلام پخش شده ادریس در فضای مجازی: مه لقا خانم...

چقدر تیکه کلام ادریس که می گفت مه لقا خانم در فضای مجازی دست به دست شده و چقدر قوچش درمی آید خلیل داستان را مردم شنیده اند... اینجا نشان می دهد که نقش مدیریتی بسیار حائز اهمیت است و اصلاً به رویه ای راهبردی در مناطق کشور درآید هر استان و قومیتی سریال داشته باشد، از بازیگران بومی بهره ببرند و این استعدادهای بالقوه دیده شوند. شاید متولی اصلی و هدایتگر اصلی در صداوسیما، معاونت استان ها باشد که می تواند بودجه اش را به سریال های نمایشی بومی اختصاص دهد و این ریسک را بپذیرد کمتر از بازیگران صاحب نام و بیشتر از بازیگران کاربلد استان ها بهره ببرد.

تا چه زمانی قرار است مافیا و واسطه ها بر سریال ها حکومت نمایند؟

یادمان نرود که داریوش ارجمند و خانواده هنری ارجمندها و رضا عطاران از خراسان آمدند یا محمود پاک نیت و محمد فیلی از شیراز و دیگر بازیگرانی که از شهرستان ها شناسایی شدند و امروز به عنوان ستاره هایی از سیما و سینما می درخشند؛ نشان می دهد که باید مدیران در رأس کار و تهیه نماینده و کارگردان در انتخاب بازیگر این ریسک را بپذیرند تا آدم ها و استعدادهای جدید را مردم بشناسند. تا چه زمانی قرار است مافیا و واسطه ها بر سریال های تلویزیونی حکومت نمایند؟ همان طور که مجریان و عوامل اصلی برنامه سازی را اسپانسرها و همین واسطه ها و مافیا کنار هم قرار می دهند؟ شاید اینجا نقش معاونت استان ها پررنگ گردد که به سراغ فرهنگسازی قومیتی و نمایشِ جاذبه های استان ها بفرایند؛ به طوریکه در نون.خ همه به دنبال آدرس آن مناطقی بودند که سعید آقاخانی و همکارانش تصویربرداری کردند. این یکی از آن مقاصد اصلی سریال سازی اقوام است تا به توسعه صنعت توریستی و گردشگری یاری کند.

اصل مهم در ساخت سریال های اقوام؛ مراقبت

حالا چرا باید کارگردان و یا نویسنده از اهالی همان دیار باشند؟ زیرا سریال ها و فیلم هایی که اقوام را دستمایه اصلی خود قرار می دهد به منزله بر لبه تیغ راه رفتن است؛ همان سختی ها و سختی هایی که برای فیلمنامه نویس و کارگردان وجود دارد به کسی برنخورد و یا شوخی و یا رئال شان رنجش خاطری ایجاد نکند. بارها سعید آقاخانی کارگردان نون.خ این موضوع را به عنوان دغدغه اش مطرح کرد که مراقبیم کسی را ناراحت نکنیم و در عین حال شوخی هایمان بی مزه نگردد. از طرفی ناآگاهی و رفتار بدون مطالعه بعضی مدیران مربوطه و دست اندرکاران سریال سازی گاهی اوقات به پیامی غلط هم منجر شده و کارکردش را از فرهنگسازی رو به ضد فرهنگ و علیه قوم موردنظر سوق داده است.

مطالبه ای که در نون.خ فریاد شد

متولیان امر در توجه به قومیت ها، اقوام و استفاده از استعدادهای مردمان بومی کشور، کشور ما به لحاظ فراوانی جمعیت از 6 قوم عظیم ترک، کرد، لر، عرب، بلوچ و ترکمن برخوردار است و به این انسجام قومیتی باید توجه کرد و این سریال سازی و برنامه سازی اقوام و توجه به مناطق و جاذبه های کشور را باید همچون اطلسی گرانبها دید و آن را جدی گرفت. چقدر نون.خ توانست تریبون کردها و کرمانشاهی ها باشد؟ به قولِ بسیاری از بازیگران بومی این سریال، مردم دیارمان خرسند شدند وقتی دیدند مطالبه شان در داستان نون.خ مطرح می گردد. صنایع و گردشگری شان را مردم به واسطه این سریال دیدند و حالا در مقوله زلزله کرمانشاه هم حرف دل هایشان را شنیدند.

توجه به موسیقی محلی و راکوردی که جور درنیامد

اگر بخواهیم به خود سریال هم بپردازیم نکات جالب توجهی در مجموعه نون.خ وجود دارد که باید به آن اشاره نمود؛ از تعداد بالای لوکیشن ها، خارجی بودن بیشتر سکانس ها، تحرک داشتن بازیگرها، رنگ بندی ها، موسیقی و رنگ لباس ها و استفاده از بازیگران محلی؛ شاید بعد از بازیگران محلی حتماً نقطه متمایز سریال استفاده از موسیقی قدیمی های کرد مثل خالقی، حسن زیرک، لرنژاد و... است. در این بین البته نقدهایی هم وجود دارد راکورد بعضی از لوکیشن ها با هم جور درنمی آید؛ مثل سیاه چادر که از رود به محوطه ای پُربرف کشیده می گردد. یا فراوانی بازیگران در مقابل دوربین که می تواند حسن تلقی گردد اما بیشتر به ازدحام و تجمع شبیه شده و نقطه ضعف سریال محسوب می گردد.

ضعف نون.خ در ناپیوستگی قصه

طعنه ها و صحنه های زنده تصویری به جا است اما قصه پیوستگی ندارد؛ از آنجائیکه شخصیت پردازی خوب رخ داده بازیگران به این پیوستگی و فقدان قصه ای منسجم یاری می نمایند. یا دائماً فضای سریال را تغییر می دهند؛ از جایی شاهد ماجرای گرفتاری نوری و دوستانش هستیم و جای دیگر گرفتار زلزله و داستان های دیگر می شویم. اینجا ضروری است که سریال استراتژی داشته باشد و مخاطب را با قصه و موضوعاتش همراه کند. جایی در سریال می بینیم به سراغ موضوع خوبی مثل سایت همسریابی و بحث ازدواج دختران سن بالا می رود اما با روشن نشدن تکلیف این ماجرا، وارد مقوله های دیگر همچون زلزله کرمانشاه می گردد. ضروری است دست اندرکاران سریال برای ادامه کار حتماً به داشتن هدف و پیرنگ اصلی قصه توجه نمایند.

طعنه های به جا؛ نمایش مدیری که برای بازدید از مناطق زلزله زده آمد

در سری نخست، موضوع فراوری و صادرات تخمه آفتابگردان، وجه غالب بود و در سری جدید به انار و جشن انار و محصولات آن، پرداخته شده و در جشن انار، به بهانه معرفی بهترین فراورینمایندگان، طعنه هایی به نحوه داوری و انتخاب برگزیدگان جشنواره فیلم فجر هم زده شد. همین نوع اشاره به جشنواره فجر و واکنش های رسانه ای و اجتماعی به این سکانس و سکانس هایی دیگر، نشان داد همانند پایتخت، این مجموعه هم مخاطبان بسیاری دارد. طعنه هایی که بعد از نوعی انتقاد به داوری در جشنواره فیلم فجر، در قالب موقعیت ِ زلزله کرمانشاه به رفتار بعضی از مسئولین با اتفاقات و بحران ها پرداخته شد. این اعتراض به مدیری که برای بازدید از مناطق زلزله زده به میان مردم می رفت، همراه شد.

اعتراض به مدیران سلفی بگیر!

مردمی که منتظر رسیدن تجهیزات و امکانات به منطقه بودند اما مدیر قصد دریافت سلفی با آنها را داشت. این اعتراض و انتقاد سریال نون.خ که عمدتاً اهالی همان دیار کرمانشاه و کردستان اند و در زمان زلزله مهیب استان هم، شاهد عینی این اتفاق بوده اند را هنرمندانه در جریان این سریال به تصویر کشیده اند. حتی در زمان پیگیری کاراکترهای سریال که همه نوعی عظیم آبادی و کشاورزان صاحب نام منطقه اند هم قابل تأمل بود که طعنه ای به پاسخگویی بعضی از مسئولین زد.

برگِ برنده نون.خ

یکی از برگ برنده های نون.خ توجه سعید آقاخانی به مناطق بکر و دیدنی استان و استفاده پررنگ از بازیگران بومی است. کاری که بعضی از سریال ها به اشتباه از جهت دیگری استفاده می نمایند؛ استفاده از بازیگران صاحب نام با لهجه ها و گویش های دست و پا شکسته! اینجا کارگردان این ریسک را به جان خریده تا از بازیگران آن دیار استفاده کند؛ به طوریکه امروز آنقدر این فرایند طبیعی جلو می رود که دوربینی در کار نیست و همه چیز مستند واقعی از آن روستای زیبای استان کرمانشاه است.نکته ای که در فضای مجازی و نگاه کارشناسان مشترکاً مطرح شد ترکیب بازیگران کُرد و ایفای نقش قابل توجه آن ها است. بازیگرانی که خیلی هایشان در واقعیت با همان لباس ها زندگی می نمایند و همان خلق و خو را دارند؛ سلمان سریال واقعاً خوش خنده است و یا عمو کاووس که بسیار متواضع است.

نون.خ به روایت محمدتقی فهیم/ توجه جدی تلویزیون به بازیگران بومی

محمدتقی فهیم منتقد سینما و تلویزیون در مورد توجه تلویزیون به ساخت سریال های بومی در جریان این گپ و گفت به نکاتی قابل توجه اشاره نمود که در ادامه می خوانید: به نظر می رسد در حوزه سیاستگذاری و کارهای زیبایی آن ریل گذاری های درست و به سامان را صورت نداده ایم که مرتباً شاهد بروز و ظهور استعدادهای قومیت ها و مناطق مختلف کشور باشیم. فراوری را باید به سمت استان ها ببریم و از آن استعدادها بهره مند شویم؛ استعدادهایی که خودشان را در قابِ نون.خ به خوبی نشان دادند. آنقدر قدرتمند ظاهر شدند که بعضی از بازیگران صاحب نام قدرت عرض اندام پیدا نکردند. قبلاً نمونه های ضعیفی از سریال های بومی و استانی دیده ایم اما نون.خ نمونه رو به جلویی بود که می توان از آن به عنوان گامی بلند و امیدوارنماینده یاد کرد. چرا همچنان تمرکز بر تهران و پایتخت است؟ چه از حیث استفاده نیروی انسانی و چه لوکیشن ها و ساخت فیلم. وقتی فراوری را به سمت استان ها ببریم، علاوه بر نمایش جاذبه های طبیعی کشورمان، از استعدادهای جدید بهره مند می شویم و از طرفی هنر و هنرمندی توأمان با کیفیت، تنوع و قیمت مناسب به منصه ظهور می رسد.

وی اضافه نمود: نون.خ نمونه خوبی بود که در بحث نویسندگی، کارگردانی همه چیز به قاعده هنر بود نه ابزار هنری! هنر یعنی در خدمت به توده های مردم، حالا چه کمدی و سرگرمی و چه انتقادی و درام؛ فیلمنامه نویس و کارگردان به ورطه استفاده از ابراز هنر نیفتادند مثل پایتخت که با رویکردهای محتوایی و موضوعی، جامعه را دچار تشویش کرد و در دامن سیاسی بازی و حتی بازسازی سکانس های قبل انقلاب افتاد؛ آن هم نه در حد ارجاع و رفرنس بلکه بازسازی صحنه کامل. در نون.خ با هنرمندان، سیاستمداران و قشرهای دیگر شوخی داشت اما کارگردان و نویسنده نگذاشتند از سقف شوخی ها عدول گردد. اما اپلیکیشن و اسپانسر، پایتخت را به هر جهتی خواست سوق داد.

فهیم با اشاره به اینکه خرده فرهنگ های ما ظرفیت فراوری درام های جذاب را دارند، اضافه نمود: اگر تلویزیون برنامه ریزی خوبی داشته باشد با این خرده فرهنگ های ناب، می توانیم درام های جذاب و تأثیرگذاری را فراوری کنیم و به نوعی صادرنماینده باشیم. تقریباً 170 کشور جهان مصرف نماینده اند و ما می توانیم با این نیروها و امکانات، 5000 عضو خانه سینما و 500 کارگردان آماده به کار، بهترین ها را برای سینما و تلویزیون خلق کنیم.

وی تأکید کرد: آنقدر بازیگران بومی از پس کاراکترها و شخصیت پردازی برآمدند که حتی حمید آذرنگ در نقش خلیل و شقایق دهقان به عنوان بازیگران حرفه ای دیده نشدند و در واقع بودن یا نبودنشان تغییری نمی کرد. اینجا بر و بچه های شهرستانی خودی نشان دادند و به دست اندرکاران امر، هشدار دادند که به ما توجه کنید؛ ما هستیم و می توانیم عرض اندام کنیم.

این منتقد تلویزیون با اشاره به اینکه معاونت استان ها می تواند از این فرصت استفاده کند، مطرح کرد: معاونت استان ها متولی این کار است و می تواند از این فرصت های مغتنم و شناسایی درست عوامل و استعدادهای بومی، بهترین ها را برای تلویزیون فراوری کند. به نظر می رسد دوره مسئولیت ضرغامی در معاونت استان ها، بهترین چهره ها به شهرستان می رفتند و اتفاقات پرسر و صدایی افتاد. در مجموع فکر می کنم معاونت استان ها احتیاج به تحول است و بیشتر نگاه و تمرکزش را روی هنرمندان و عوامل با استعداد استان ها بگذارد و از آنها بیشتر بهره برداری کند و فرصت و میدان را در اختیارشان قرار دهد.

وی در انتها گفت: نون.خ در وهله اول به سراغ صنعت تخمه رفت که تازگی داشت و در فصل دوم به سراغ سایت همسریابی و بعد دامن زلزله را گرفت و دوباره به سایت برگشتند. ضروری است در فصل های بعدی به موضوعات رئال بومی و متعلق به آن منطقه بفرایند تا به افولِ در پایتخت دچار نشوند.

مجله سرگرمی