نشر ایران احتیاج به بازتعریف دارد - مجله یک کامپیوتر

برای آنالیز میزان رشد خرید و فروش نسخه های الکترونیکی به وسیله اپلیکیشن ها در فضای مجازی، کشور سوئد، نمونه خوبی است. کارمن آرویو، روزنامه نگار و پژوهشگر در زمینه سیاست بین الملل است. وی طی گزارشی درباره تاثیر استفاده پلت فرم ها در صنعت نشر کشور سوئد گفته است: در آخرین گزارش سالیانه آمار فروش کتاب که از سوی انجمن ناشران و اتحادیه کتابفروشان سوئد منتشر شده است، با وجود رشد یک درصدی بازار کتاب در سال 2019 اما کتاب فروشی های فیزیکی و حتی کتاب فروشی های آنلاین تجربه خوبی از فروش نداشتند. این رشد شامل اشتراک دیجیتالی کتاب در پلتفرمی مانند Scribd شده است؛ جایی که کاربران برای خواندن محتوای نامحدود آنلاین (که در بسیاری موارد در قالب PDFهای آنلاین ارائه می گردد) ثبت نام می نمایند. این خدمات در سال 2019 نزدیک به 36/2 درصد افزایش داشته است.

اشتراک دیجیتالی؛ رویداد پیشرو در سوئد

در ادامه گزارش مورد اشاره، اریک ویکبرگ، محقق دانشکده اقتصاد استکهلم در تحلیل این موضوع، گفته است: در سال 2020، کانال اشتراک دیجیتالی ممکن است از کتاب فروشی های کشور سوئد پیشی بگیرد. در حال حاضر به لحاظ حجم فروش، اشتراک دیجیتال نزدیک به 48٪ از کل کتاب های خریداری شده را به خود اختصاص داده اند.

اما نکته مهم

متاسفانه در ایران فراوری محتوا مبتنی بر فناوری های نوین، نسبت به کشورهای پیشرو کمتر اتفاق می افتد. در واقع بسیاری از فراورینمایندگان ما چندان با واقعیت های جهانی فناوری آشنا نیستند به همین دلیل همان رویه گذشته را با کمی تفاوت دنبال می نمایند؛ برای مثال اگر در گذشته حروف چینی سنتی انجام می شد امروزه این عمل با دستگاه های پیشرفته و رایانه انجام می گردد. به طور کلی در فضای صنعت نشر ایران فناوری در خدمت محصولات چاپی است نه کتاب الکترونیکی. در حقیقت ناشران ما با آن تعریفی از محتوای الکترونیک که محتوا باید ترکیبی از متن، گفتار، فیلم و بسترهای چند رسانه ای و تعاملی باشد، چندان آشنا نیستند؛ به همین دلیل تکنولوژی آن را هم در داخل در صنعت نشرمان نداریم

اینجاست که به گفته این پژوهشگر، سیستم عامل های اشتراک دیجیتال در حال تبدیل شدن به یک صنعت پویا هستند که مدت هاست توسط ناشران سنتی کشور سوئد کنترل و راهنمایی می گردد. تجربه صنعت نشر سوئد به ما ثابت نموده است ناشران، سوار بر موج اشتراک دیجیتالی توانسته اند فروش خود را چند برابر نمایند.

با توجه به این مطالب، یکی از مهم ترین روینمودهای اساسی در پیشرفت نشر الکترونیک، ارائه فناوری در راستای راحتی خوانندگان و پذیرش آن از سوی صاحبان نشر است؛ موضوعی که پیشبرد آن برای صاحبان فناوری در کشور ما در ابتدای امر بسیار دشواری بود؛ زیرا بسیاری از ناشران سنتی، نشر الکترونیک و ظهور پلتفرم ها را رقیب خود می دانستند؛ نه امکانی برای توسعه بازار خود.

بیداری از خواب 550 ساله

وقتی تجربه کشورهای پیشرو را در زمینه نشر الکترونیک مرور می کنیم، به خوبی پی می بریم که نشر الکترونیک در این کشورها از دل نشر سنتی بیرون آمده است و حامیان اصلی نشر الکترونیک و استفاده فناوری ها در صنعت نشر، ناشران کارکشته و قدیمی این کشورها بوده اند. عبدالحسین فرج پهلو، داریوش مطلبی و حسین اصغرنژاد در پژوهشی با عنوان تاثیر فناوری های اطلاعاتی بر چاپ و نشر کتاب در ایران از نگاه ناشران به این نکته اشاره دارند که: نشری که بعد از اختراع چاپ در خواب 550 ساله بود، با ظهور رسانه های الکترونیکی در حال تزلزل است. این چنین بود که متخصصان از جهانی بی کاغذ و ظهور کتاب های الکترونیکی خبر دادند. با این حال، بسیاری از ناشران در ایران همچنان مشغول استفاده از راهبرد کسب و کار نشر سنتی هستند و در برابر هر گونه تغییر مقاومت نشان می دهند.

بعضی از کارسناشان معتقدند نشر الکترونیک آنگونه که باید در کشور ما مورد استفاده قرار نمی گیرد. اینکه چند پلتفرم خرید و فروش کتاب در کشور فعالیت چشمگیری دارند را نمی توان با آن استفاده ای که در کشورهای توسعه یافته مورد اشاره است، برابر دانست. به عبارت دقیق تر؛ باید گفت خرید و فروش کتاب ها در قالب پی دی اف یا چاپ در بستر نرم افزار در کشور ما تا حدودی رشد پیدا نموده است؛ نه حقیقت نشر الکترونیک. این در شرایطی است که امروزه چاپ کمتر کتابی در جهان با انتشار محتوای دیجیتال آن در بسترهایی نظیر کیندل، کتابخوان دیجیتال سونی و آیفون همراه نمی گردد.

نشر الکترونیک واقعی در ایران وجود ندارد

داریوش مطلبی، پژوهشگر در عرصه نشر و دانشیار دانشگاه در گفت وگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به اهمیت استفاده از ابزارها و فناوری ها در صنعت نشر و کتاب گفت: در جهانی فراوری محتوا که کتاب الکترونیک یکی از اشکال آن است، فناوری نقش کلیدی و مهمی دارد و بسیاری از معادلات فراوری، عرضه و مصرف را تحت تاثیر خود قرار داده است.

وی اضافه کرد: نمی توان گفت که تمام محتوایی که امروزه در سراسر جهان منتشر می گردد، الکترونیک است؛ اما حجم بسیار عظیمی از بازار محتوا هم در قالب اشکال الکترونیک و باقابلیت شخصی سازی اند. حال درآمد این حوزه از فراوری محتوا که نشر و کتاب را هم دربرمی گیرد، یک بعد دیگر از این بخش بازار فرهنگی است.

مطلبی با اشاره به صندلی ایران در بهره گیری از فناوری در فضای صنعت نشر گفت: متاسفانه در ایران فراوری محتوا مبتنی بر فناوری های نوین، نسبت به کشورهای پیشرو کمتر اتفاق می افتد. در واقع بسیاری از

در حال حاضر جهان به این سمت حرکت می نماید که بسیاری از محتواها به ویژه کتاب ها، بر مبنای فناوری جدید فراوری و عرضه می گردد؛ به گونه ای که بر اساس امکانات شخص سازی، امکاناتی که در یک کتاب برای استفاده یک فرد پیش بینی می گردد، با امکاناتی که برای استفاده فرد دیگری از همان کتاب پیش بینی می گردد متفاوت خواهد بود و به این امکان، در اصطلاح فرایند شخصی سازی کردن، اطلاق می گردد

فراورینمایندگان ما چندان با دستاورد های جهانی فناوری آشنا نیستند؛ به همین دلیل همان رویه گذشته را با کمی تفاوت دنبال می نمایند. برای مثال؛ اگر در گذشته حروف چینی سنتی انجام می شد، امروزه این عمل با دستگاه های پیشرفته و رایانه انجام می گردد. به طور کلی در فضای صنعت نشر ایران، فناوری در خدمت محصولات چاپی است؛ نه کتاب الکترونیکی. در حقیقت ناشران ما با آن تعریفی از محتوای الکترونیک که محتوا باید ترکیبی از متن، گفتار، فیلم و بسترهای چند رسانه ای و تعاملی باشد چندان آشنا نیستند؛ به همین دلیل تکنولوژی آن را هم در داخل و در صنعت نشرمان نداریم.

وی اضافه کرد: تا زمانی که بدنه نشر ما به این شناخت از فناوری نرسند، شاهد مفهوم جدی کاربرد فناوری در حوزه صنعت نشر نخواهیم بود. برای مثال 10 سال پیش، شرکتی که در زمینه نوآوری های فناورانه فعالیت داشت به نام (TED)، کتابی آموزشی را فراوری کرد که در آن دانش آموزان می توانستند با کتاب در تعامل باشند؛ برای مثال با فوت کردن، توربین های درج شده آن ها به حرکت در می آمدند و معلم می توانست به دانش آموز نشان دهد که چگونه توربین های بادی به حرکت در می آیند و به دنبال آن برق خانه ها و ساختمان ها روشن می گردد. این نمونه یک کتاب تعاملی است که چندان در ایران شناخته شده نیست.

این پژوهشگر ادامه داد: حتی کتاب هایی در حوزه فنی مهندسی و پزشکی وجود دارد که امکان شبیه سازی محیط واقعی را به مخاطب می دهند. برای مثال؛ دانشجوی پزشکی می تواند مبتنی بر گتاب، فعالیت خود را انجام دهد و دقیق تر آموزش ببیند. در صنعت نشر ایران متاسفانه نشر الکترونیک را به معنای واقعی نداریم. عموما در ایران یک کتاب چاپی در بستر الکترونیک ارائه شده است، در حالیکه یک کتاب الکترونیک در کشورهای پیشرو در این زمینه، صرفا حاوی متن نیست؛ بلکه رسانه های مختلف را همراه دارد. در کل صنعت نشر ما از فناوری ها به شکل کامل و درست استفاده نمی نماید و استفاده از آن در راستای فراوری آثار چاپی است.

وی نحوه کسب درآمد در فضای نشر امروز را نسبت به گذشته در سراسر جهان متغیر دانست و گفت: اگر بخواهیم نگاه بلند مدت به حوزه نشر و کتاب داشته باشیم، انتظار می رود که در آینده، نحوه کسب درآمد نسبت به گذشته بسیار تغییر کند. در گذشته ناشران کتابی را به صورت چاپی یا الکترونیکی فراوری می کردند و بعد می فروختند؛ اما انتظار می رود در آینده درآمد تنها به وسیله فروش کتاب (فیزیکی یا الکترونیک) نباشد و حوزه های دیگری را شامل گردد؛ از تبلیغ و داده کاوی محتوا گرفته تا حضور مشتریان در بستر خاص. باید منتظر اشکال متفاوت کسب درآمد در جهانی نشر باشیم.

شخصی سازی

حتی کتاب هایی در حوزه فنی مهندسی و پزشکی وجود دارد که امکان شبیه سازی محیط واقعی را به مخاطب می دهند. برای مثال، دانشجوی پزشکی می تواند مبتنی بر آن فعالیت خود را انجام دهد و دقیق تر آموزش ببیند. در صنعت نشر ایران متاسفانه نشر الکترونیک را به معنای واقعی نداریم. عموما در ایران یک کتاب چاپی در بستر الکترونیک ارائه شده است، در حالیکه یک کتاب الکترونیک در کشورهای پیشرو در این زمینه، صرفا حاوی متن نیست بلکه رسانه های مختلف را همراه دارد. در کل صنعت نشر ما از فناوری ها به شکل کامل و درست استفاده نمی نماید و استفاده از آن در راستای فراوری آثار چاپی است

راهی برای الکترونیکی شدن

مطلبی گفت: در حال حاضر جهان به این سمت حرکت می نماید که بسیاری از محتواها به ویژه کتاب ها، بر مبنای فناوری جدید فراوری و عرضه می گردد؛ به گونه ای که بر اساس امکانات شخص سازی، امکاناتی که در یک کتاب برای استفاده یک فرد پیش بینی می گردد، با امکاناتی که برای استفاده فرد دیگری از همان کتاب پیش بینی می گردد، متفاوت خواهد بود و به این امکان، در اصطلاح فرآیند شخصی سازی کردن، اطلاق می گردد.

این کارشناس در عرصه فناوری نشر اضافه کرد: یکی از نمودهای بهره گیری متفاوت افراد از یک کتاب در نوع چینش مطالب است. بنابراین جهانی محتوا به شکل بسیار عجیبی با فناوری در حال عجین شدن است و این یاری می نماید که حتی عرضه، فروش و خرید محتوا به شدت دچار تغییر و تحول گردد.

وی اظهار داشت: در واقع حوزه محتوا به شدت تحت تاثیر پیشرفت های جدید فناوری؛ به ویژه هوش مصنوعی، بسترهای هوشمند و روابط معنایی است و ما شاهد محتواهای جدیدی خواهیم بود که با قالب های پیشین ارائه محتوا متفاوت اند. یعنی ممکن است در آینده ای نزدیک، کتاب معجونی از متن، گفتار، نریشن، فیلم، عکس و تصاویر چند بعدی باشد که می تواند زندگی واقعی را در قالب واقعیت اضافه کرده (واقعیت مجازی) بازنمایی کند.

مطلبی با اشاره به نتایج حاصل از استفاده از فناوری در نشر کشور گفت: طی سال های گذشته چند پلتفرم به بازار نشر کشور ورود پیدا کردند که کتاب های چاپی ناشران را یا به صورت پی دی اف یا متن کامل در معرض استفاده مردم قرار می دهند. این پلت فرم ها شاید عملکرد خوبی در دسترسی مردم به کتاب داشته باشند، اما نتوانسته اند صنعت نشر ما را در دوران بحران کرونا قوت ببخشد. درصدی تغییر ایجاد شده است، اما در این دوران ناشران متفق القول هستند که فناوری نتوانسته خلأ اقتصادی آن ها را پر کند؛ البته ناشران هم هیچگاه به عنوان منبع اقتصادی به این فرآیند نگاه نمی نمایند. ممکن است برای شرکتی خاص پرسود و پر فایده هم باشد؛ اما وقتی صنعت نشر را به تحرک واندارد، یاریی به صنعت نشر نمی نماید.

وی در ادامه گفت: ناشران برنامه ریزی و آینده مشخصی برای ورود به این عرصه، برای خود نمی بینند. در حالی که با نگاهی کلی به بازار نشر جهان در دوران کرونا، متوجه خواهیم شد که در ماه های اولیه شیوع ویروس کرونا، کمی رکود احساس شد اما به سرعت فروشگاه های عظیم مانند آمازون و بازنز اند بویل این رکود را جبران کردند و به دوران قبل کرونایی خود بازگشتند. حتی بسیاری از کتاب هایی که به فروش می رسید نه تنها الکترونیک، بلکه چاپی بودند که به صورت الکترونیکی فروخته می شدند. در واقع در این دوران نه تنها کتاب های الکترونیک، بلکه کتاب های چاپی هم فروش خوبی داشتند.

مطلبی اقدام ناشران سنتی را در پیشبرد استفاده از فناوری را ضروری دانست و گفت: زمانی تحول در نشر ایجاد می گردد که ناشران، خودشان در بستر این فناوری دست به اقدام هایی بزنند؛ البته این به آن معنا نیست که هر ناشری الزاما پلتفرم مخصوص خود را داشته باشد؛ بلکه باید در فرآیند فراوری، اثری را

پلت فرم ها شاید عملکرد خوبی در دسترسی مردم به کتاب داشته باشند، اما نتوانسته اند صنعت نشر ما را در دوران بحران کرونا قوت ببخشد. واقعیت این است که نتوانسته تحرکی را در جهان نشر ایجاد نمایند. درصدی تغییر ایجاد شده است، اما در این دوران که بحران کرونا است ناشران متفق القول هستند که فناوری خلا اقتصادی آن ها را جبران ننموده است؛ البته ناشران هم هیچگاه به عنوان منبع اقتصادی به این فرآیند نگاه نمی نمایند. ممکن است برای شرکتی خاص پرسود و پر فایده هم باشد؛ اما وقتی صنعت نشر را به تحرک واندارد یاریی به صنعت نشر نمی نماید

منتشر کند که نگاهش مبتنی بر بستر فراوری الکترونیکی کتاب باشد؛ نه آنکه کتاب را چاپ کند بعد به صورت پی دی اف یا الکترونیک در بیاورد.

وی اضافه کرد: تکنولوژی همزمان با فراوری محتوا و فراوری فرهنگی کتاب است؛ نه آنکه بعد از فرایند فراوری، ابزارها را برای ارائه مورد استفاده قرار دهیم. برای مثال می توان بخشی از کتاب را برمبنای احتیاج مخاطب خواند، یا بر اساس روابط معنایی که در کتاب وجود دارد در قالب گزاره های مفهومی برای مخاطبان ارائه داد.

به گفته این کارشناس، ما فرایند فراوری چنین کتابی را نداریم و مخاطبان نمی توانند در محتوای کتاب های الکترونیک جست و جو داشته باشند. امروزه جهان از نشر الکترونیک گذر نموده به نشر وب و از نشر وب به نشر همراه رسیده است. ما کتاب ها را در تلفن همراه می خوانیم و قرار نیست اندازه و ابعاد آن، همانند کتاب چاپی باشد.

مطلبی گفت: حتی نویسندگان هم باید به این تفکر دست پیدا نمایند که کتابی که می نویسند در بستری خوانده می گردد که همراه مخاطب است و نباید دو الی سه هزار صفحه باشد. در واقع یک نویسنده می تواند از همان ابتدا کتاب گویا فراوری کند. به عبارت روشن تر بسترهای ارائه کتاب مشخص می نمایند که محتوا چه حجمی داشته باشد.

نشر ایران احتیاج به بازتعریف دارد

وی درباره نوع روبرو ناشران با فناوری های جدید در صنعت نشر و مقایسه ان با فضای نشر کشورمان گفت: در کل جهان صنعت نشر الکترونیک از دل نشر چاپی برخواسته است؛ اما در ایران متخصصان آی تی یا رایانه به این حوزه ورود کردند. برای مثال نزدیک به چهار دهه پیش، ناشری مانند آکسفورد به این نتیجه رسید که بستر چاپی نمی تواند جوابگوی احتیاج آنان باشد و به همین دلیل کوشش کرد بستر الکترونیکی را برای ارائه بخشی از کتاب هایش برگزیند. واقعیت این است نشر ما چنین پتانسیلی نداشته است، علت آن است که ناشران ما شناخت دقیقی ندارند و دراصل طرحی برای این موضوع ندارند.

وی ضمن اشاره به اهمیت تفکر ناشران در امر استفاده از فناوری در دوران پسا کرونا گفت: چندان امیدوار نیستم که نشر ما در دوران کرونا بخواهد برای خود بازتعریفی داشته باشد. وقتی این دوران هم به اتمام برسد، ناشران به مانند سابق فرایند فعالیت خود را پی خواهند گرفت. درواقع کمتر ناشری از خود این سوال را می پرسد که چرا روشی که 10 سال است بر اساس آن فعالیت می کنم را ادامه دهم؟

این کارشناس نشر اضافه کرد: تصور من این است که باید به خواست ناشران، مراکز پژوهشی و دولت ترغیب شوند که مطالعه جامعی در این حوزه انجام گردد. در خصوص اینکه صنعت نشر جهان چه مسیری را طی می نماید و آن را با شرایط داخلی، بومی نمایند که این آنالیز می تواند دو اتفاق را رقم بزند؛ نخست الگوهایی که می تواند در ایران کاربرد داشته باشد ترسیم نمایند و در وهله دوم، اضلاع مختلف تاثیرگذار در صنعت نشر را بازآموزی نمایند و به توسعه دانش یاری نمایند. ما باید به بازتعریف خودمان برسیم در اصل نمی توانیم بهترین تکنولوژی را بیاوریم، اما با همان تفکر قدیمی ادامه دهیم.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما

کشتی کروز: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس‌ها

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران