از مسائل حذف ترم دانشجویان تا چالش های آموزش مجازی دانشگاه ها - مجله یک کامپیوتر

گروه علمی و دانشگاهی خبرنگاران، در اوایل اسفند ماه کشور با شیوع ویروس کرونا روبرو شد و این ویروس منحوس روز به روز شیوع بیشتری پیدا کرد. در این بین بسیاری از مراکز، مشاغل و نهادها به سوی تعطیلی و بعضاً بعضی گروه ها به دورکاری کردن روی آوردند. در این بین دانشگاه ها و مدارس نیز دست از فعالیت برنداشته و بر این شدند تا به وسیله اپلیکیشن ها دروس خود را به صورت مجازی پیگیری نمایند.

البته آموزش های مجازی قبل از تعطیلات نوروز به صورت اختیاری به دانش آموزان و دانشجویان ارائه می شد و هیچ الزامی برای حضور دانشجویان در کلاس های مجازی وجود نداشت. فرایند شیوع ویروس کرونا به بعد از تعطیلات نوروز کشیده شد و باعث شد تا بسیاری از دانشگاه ها با بهره گیری و استقلال در تصمیم گیری ها برنامه های مشخصی برای ادامه فرایند آ موزشی به صورت مجازی داشته باشند.

در این راستا معاونت آموزشی وزارت علوم با ابلاغ بخشنامه ای به دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی شرایط آموزش این مراکز در نیم سال دوم تحصیلی 99-98 را مشخص تکلیف نموده است. طبق این بخشنامه هر گونه سیاست کلان در مورد مشخص زمان و ادامه تعطیلی یا شروع آموزش حضوری در موسسات آموزشی و دانشگاه ها با ستاد ملی مبارزه با کرونا است و دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی وابسته به وزارت علوم تابع آن سیاست خواهند بود.

در هر صورت نیم سال دوم تحصیلی 99- 98 جزو دوره تحصیلی فعال دانشگاه ها محسوب می گردد و به دلیل لزوم تسلسل ورود دانشجویان جدید در مهر 99 و نیز لزوم دانش آموختگی بعضی از دانشجویان شاغل به تحصیل در آخرین نیم سال تحصیلی خود (در نیم امسال) الزام اتمام نیمسال دوم 99-98 امری محرز و قطعی است.

وزارت علوم همچنین بیان کرد که با توجه به تنوع زیر نظام های آموزشی و وجود تفاوت در سطوح مختلف دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی از نظر زیر ساخت های فناوری ارتباطات و اطلاعات سابقه در آموزش و آموزش های غیر حضوری، حضور اعضای هیات علمی مجرب و آماده برای ورود به عرصه های نوین آموزش غیر حضوری، موقعیت مکانی دانشگاه از نظر همه گیری بیماری، تعداد و تنوع جمعیت دانشجویی، امکانات خوابگاهی و رفاهی ، ارائه راه چاره واحد برای همه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی ناممکن و غیر لازم است و به همین جهت دانشگاه ها می تواند در چارچوب سیاست کلان ملی راهکارهای خود را برای حل مشکل و برون رفت از بحران در چارچوب مقررات آموزشی و با توجه به مطالب و راهکارهای ارائه شده در این سند را طراحی و اجرا نمایند. در واقع هدف اصلی به حداقل رساندن مسائل فعلی و آینده آسیب های ناشی از آموزش حضوری در نیم سال تحصیلی است.

در این راستا گفت وگویی با یوسف خجیر رئیس دانشکده فرهنگ و ارتباطات دانشگاه سوره درباره چگونگی فرایند آموزش های مجازی و فعالیت دانشجویان داشتیم که در زیر می خوانید.

وی تاکید دارد که شرایط بحرانی کنونی نیازمند مدیریتی اقتضایی با کارایی به نسبت بالا و کارآمد است و معتقد است که در یک برنامه ­ریزی مناسب می ­توان دروس نظری را با کیفیت مناسب، دروس نظری عملی که عملی آن بیشتر جنبه تحقیق و ارائه کنفرانس و گزارش از کار دارد را نیز با تغییرات کوچک و خردمندانه ای در نحوه ارائه و تهیه مطالب به صورت مجازی به دانشجو ارایه داد.

خجیر در این مصاحبه از مسائل حذف ترم دانشجویان می گوید و چالش های آموزش مجازی دانشگاه ها.

فارس: به نظر شما در چنین دورانی برگزاری آموزش مجازی در دانشگاه ­ها لازم و جایز است؟

خجیر: ما اکنون در شرایط خاصی قرار داریم، شرایط بحرانی که نیازمند مدیریتی اقتضایی با کارایی به نسبت بالا و کارآمد است. تأکید می­ کنم کارایی قابل قبول نه ایده ­آل. شرایط بحرانی که بیماری کرونا برای کشور و به ویژه نظام آموزشی چه در سطح آموزش و پرورش و آموزش عالی ایجاد نموده است یک شرایط نادر و غیرقابل پیش بینی است.

با توجه به شرایط فعلی می­ توان سناریوهای مختلفی را تعریف کرد. یکی از منفعلانه ­ترین سناریوها تعطیلی دانشگاه ها و پذیرش وضع موجود است. مواردی که امروزه به عنوان حذف ترم از آن نام برده می­ گردد. هواداران این نگاه در یک شرایط انفعالی مفرط بدون اینکه مطالعه در مورد نحوه و ارائه محتوا و سرفصل­ های دروس، عوارض و پیغامدهای تعطیلی برای نظام آموزشی کشور و دانشجویان و تجربیات آموزش عالی دیگر کشورها را داشته باشند، خواهان رویکرد حذفی هستند.

در سناریو بعدی نگاه خوشبینانه ­ای وجود دارد که بیانگر این است که می­ گردد همه دروس را با همان کیفیت به صورت مجازی برگزار کرد. این نگاه شامل ارائه دروس به صورت نظری، کارگاهی، عملی، خاتمه­ نامه­ ها و رساله­ ها می­ گردد به طور اجمالی همه فعالیت آموزشی و پژوهشی در یک نظام دانشگاهی.

اما به نظر می توان سناریو سومی با نگاه به شرایط جامعه و نظام آموزشی و مطالعه دقیق محتوا، سرفصل­ ها و دسته بندی آن برای برگزاری دوره را تدوین کرد که با کمترین چالش ترم آموزشی دانشجو به خاتمه برسد. در این مطالعه می گردد دروس از نظر نظری، عملی و کارگاهی، تغییر شیوه ارائه درس در بخش نظری و حتی دروسی که نظری عملی هستند، مورد آنالیز و بازنگری قرار بگیرند.

در یک برنامه ­ریزی مناسب می ­توان دروس نظری را با کیفیت مناسب، دروس نظری عملی که عملی آن بیشتر جنبه تحقیق و ارائه کنفرانس و گزارش از کار دارد را نیز با تغییرات کوچک و خردمندانه ای در نحوه ارائه و تهیه مطالب به صورت مجازی برگزار کرد. به نظر شرایط کنونی و توجه به شرایط آینده نظام آموزش عالی به ویژه سرنوشت آموزشی دانشجویان نیازمند سناریوهایی از این دست است.

خجیر: به یک نکته دقت داشته باشیم که قائل به برگزاری کلاس مجازی به صورت تام و تمام با هر کیفیتی نیستم. نیازمند مطالعه و دسته­ بندی دروس و آنالیز ظرفیت دروس برای ارائه مجازی هستم. اما اینکه چرا دانشگاه­ ها یا وزارت علوم باید به دنبال آن باشد دلایل متعدد دارد.

فارس: چه دلیلی بر اجرای دروس به صورت مجازی وجود دارد؟

حذف ترم به منزله طولانی شدن فرآیند تحصیل تمامی دانشجویان کشور و متعاقب آن تاخیر در اخذ مدرک تحصیلی است. شاید تعداد محدودی از دانشجویان اعلام نمایند طولانی شدن فرآیند تحصیل­ی یا دیر شدن اخذ مدرک اهمیت چندانی ندارد که الحمدالله با بخشنامه 11 فروردین معاون وزیر علوم مبنی بر حذف ترم بدون احتساب سنوات برای دانشجو (نه دانشگاه) مشکل آنها حل شده است اما باید توجه داشت در یک نظام آموزشی شما برای یک مجموعه وسیعی از دانشجویان برنامه ­ریزی می کنید و باید سعی کنید به نحوی برنامه ریزی کنید که در بهترین شرایط اکثریت دانشجویان بتوانند دوره تحصیلی خود را بگذرانند.

همین حذف یک ترم برای دانشجو عواقبی چون تعویق در شرکت در کنکور مقاطع بالاتر، تاخیر در اخذ مدرک و برنامه ­ریزی شغلی، تاخیر در خدمت سربازی، احتمالا دچار مسائل آموزشی چون سنوات در ترم ­های آینده، اخلال در اخذ واحد در ترم ­های آینده، تداخل­ های مرسوم در نظام آموزشی چون تداخل کلاس و امتحان را در پی دارد. علاوه بر همه این موارد عوارض آموزشی، اجتماعی و مالی برای دانشگاه­ ها به ویژه دانشگاه ­های دارای پذیرش بالای دانشجو از شهرستان را دارد. این دانشگاه ­ها موظف هستند سال آینده دانشجو جدید در تمامی مقاطع اخذ نمایند بدون آنکه در ترم جاری دانش آموخته­ یا فارغ ­التحصیلی داشته باشند، که این در برنامه ­ریزی نظام آموزشی هم در بحث آموزشی و هم دانشجویی و فرهنگی به ویژه دانشجویان خوابگاهی اختلال­ های زیادی به وجود می آورد.

فارس: شرایط آموزش مجازی در دانشگاه سوره چگونه است؟

خجیر: دانشگاه سوره بعد از تعطیلی دانشگاه به دلیل بحران کرونا و دستور ستاد مقابله با مدیریت بحران کرونا در 4 اسفندماه از همان ابتدا با تشکیل کارگروهی در واحد انفورماتیک و آموزش های آزاد به تحقیق در مورد آموزش ­های مجازی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی کشور پرداخت و از آنالیز و مطالعه 14 دانشگاه سامانه ای را انتخاب کرد که شباهت نزدیکی به کلاس آموزش حضوری دارد. از همان دوره مطالعات اولیه چون در سازوکار بعضی از دانشگاه ها با شیوه آموزش به وسیله پیغام ­رسان ها و نواقص بیش از اندازه آن آشنا شده بود، به تمام مدرسان خود بیان کرد از پیغام ­رسان هایی که به صورت آف­لاین و کارکرد آموزشی ندارند، استفاده ننمایند. در این بین با سامانه های آموزش مجازی و یادگیری از راه دور مختلف گفت وگو کردیم. تا سامانه آموزشی کنونی انتخاب شد.

سعی کردیم سامانه ای انتخاب گردد که بیشترین قرابت و شباهت با کلاس در فضای واقعی را داشته باشد. یک کلاس در دنیای واقعی زمانی پویا است که در آن نقش استاد و دانشجو به عنوان کاربران به صورت تعاملی و دوسویه باشد. در سامانه فعلی آموزش مجازی دانشگاه سوره این امکان به وسیله تصویر، صوت و نگارش متن برای دانشجو و استاد وجود دارد. استاد و دانشجو می ­توانند همزمان با هم گفت وگوی تصویری، صوتی و متنی داشته باشند.

فارس: فرایند برگزاری کلاس ها تا به امروز چگونه بوده است؟

خجیر: دانشکده فرهنگ و ارتباطات از روز شنبه 16 فروردین با شروع نخستین روز تحصیلی سال جدید آموزش مجازی خود را شروع نموده است. البته اقدامات و تمهیدات آن مانند برنامه ریزی برای دسته ­بندی دروس، نحوه ارائه دروس در فضای مجازی برای هر درس، برگزاری کلاس آموزشی برای مدرسان، آموزش دانشجویان، تهیه فیلم و متون آموزشی در اسفندماه و در تعطیلات عید نوروز به صورت فشرده اجرا شده است.

تا به امروز بیش از 170 کلاس در دانشکده در طی یک هفته و نیم برگزار گردید. میزان مشارکت و حضور مدرسان و دانشجویان تا کنون مناسب و با کیفیت است. در برگزاری کلاس­ ها در هفته اول به دلیل تجربه نخست دانشکده، مدرسان و ناآشنایی دانشجویان با سامانه چالش ­هایی داشت اما این چالش ها در ساعات نخستین کلاس ­ها و روزهای اول هفته کشف و با همکاری مدرسان و دانشجویان برطرف شد. بالطبع پدیده­ های جدید و نوآورانه چالش ­های خاص خود را دارند که با درایت مدرسان و همت دانشجویان دانشکده که قدردان همکاری هر دو طیف هستم، برطرف می گردد.

فارس: چه چالش­ هایی در زمینه آموزش مجازی دارید؟

خجیر: چالش ها به گونه ای نیستند که بتوانند باعث اختلال زیادی در ارائه کلاس با کیفیت مناسب شوند. الحمدالله ما با نسلی از دانشجویان سروکار داریم که به عنوان نسل فناورانه آشنایی اجمالی از فناوری ­ها و نحوه استفاده از آن را دارند اما به هرحال چالش وجود دارد. ورود بسیار زیادی از مراکز دانشگاهی و مدارس به فضای مجازی و ایجاد ترافیک اینترنتی، ضعف و افت سرعت اینترنت در بعضی از ساعات روز به دلیل مصرف بسیار بالای کاربران به ویژه در بخش آموزشی، فقدان تجهیزات اولیه برای استفاده دانشجویان از کلاس مجازی، ناآشنایی بعضی از مدرسان با تدریس در فضای مجازی است که تقریباً بسیاری از موارد دارد شرایط بهتری به خود می گیرد.

اکنون از 170 کلاس برگزار گردیده تنها 7 کلاس به دلیل قطعی سرور در زمان خود برگزار نشده است که آن هم در همان روز در ساعت عصر که ترافیک اینترنتی کمتر است، برگزار گردیده است. این خود در یک نظام آموزشی یک فرصت محسوب می­ گردد که بتوان کلاس ­های جبرانی را به سرعت و با کمترین اختلال در همان روز برگزار کرد که این اصلا در شیوه کلاس مرسوم وجود نداشت.

انتهای پیغام/

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا، مکزیک و کوبا