استاد ایرانی که آثارش در کاخ سفید است، یک آرزو دارد - مجله یک کامپیوتر

با خودم فکر می کردم کسی که شاگرد کمال الملک است چه حال و هوایی دارد؟ برای رفتن به خدمت این استاد بزرگ که می گفتند او و دوستش، تنها بازماندگان دوران کمال الملک هستند، لحظه شماری می کردم، بالاخره سر ساعت 9 صبح به محل کار استاد رسیدیم، محل کار که نه، شاید بهتر است بگوییم خانه ای 60 متری که استاد در اتاق خواب آن استراحت می کرد و در اتاق پذیرایی آن به شاگردانش، تعلیم می داد، روی دیوار، هنرنمایی های استاد و شاگردانش چشم را نوازش می کرد.

استاد با مهربانی بسیار و تواضع مثال زدنی ما را به داخل خانه هدایت کرد، به قول امروزی ها چهره تودل برویی داشت، به سختی عصای خود را در دست راست می گرفت، شاگردانش می گفتند که دست راست استاد، مدتی است که به علت تصادف آسیب جدی دیده است و دکترها گفته اند باید عمل شود، اما ظاهراً نتوانسته است عمل کند، به خاطر اینکه، ... بگذریم.

سر صحبت را با استاد باز کردیم، استاد شاپور ترابی گودرزی، 89 بهار از زندگی پرافتخارش گذشته است، اما هنوز سرزنده برای خدمت و تعلیم است، استادی که آرزوهایی عجیب در سر دارد؛ شاگردانش می گویند در هنگام تدریس بسیار سخت گیر است و جدی، راس ساعت 8، حتی زودتر از ما آماده تدرس می شود.

گفت وگوی خبرنگاران با این استاد گرانقدر را در زیر می خوانید:

خبرنگاران: در ابتدا تشکر می کنیم که این وقت را در اختیار ما قرار دادید، استاد شاهپور ترابی گودرزی افتخارات زیادی برای این کشور به ارمغان آورده است و ما خیلی خوشحالیم که الان خدمت شما هستیم. استاد، چگونه وارد هنر شدید؟

استادترابی: وظیفه من بوده است که برای فرهنگ این کشور کاری انجام دهم؛ در دبیرستان هدف، خوارزمی و آذر هنر تدریس می کردم، از شاگردان هنرستان قدیمی کمال الملک هستم و الان همه شاگردان کمال الملک از بین رفتند و فقط یک نفر به همراه من مانده است؛ در طول دوران زندگی ام سعی کردم به این آب و خاک خدمت کنم و فرهنگ این بوم و کشور را به نقاط دیگر کشور های دنیا ببرم که ما چه هستیم، فرهنگ ما غنی تر از همه کشورهای آسیایی بوده است.

خبرنگاران: در چه رشته ای کار کردید؟

استاد ترابی: در رشته معرق برجسته، نقوش و طراحی کار کردم؛ با عنایت خدا شاگردان زیادی داشتم که الان در کشورهای خارج مشغول این کار هستند.

خبرنگاران: شاگردان شما می گویند شما خیلی سخت گیر هستید.

استاد ترابی: این سختگیری به این دلیل است که باید پیروز شوند، از این جهت کمی سخت گیری می کنم، یکی از شاگردان من 15 سال است که من را رها نکرده و به فرهنگ کشور کمک می کند و می خواهم بگویم بعد از من، اوست که عصای من را دستش می گیرد تا گام من را از بین نرود.

خبرنگاران: مقداری از دوران جوانی تان بگویید.چه شد که تصمیم گرفتید معرق را انتخاب کنید؟

استادترابی: تقریباً بعد از ششم ابتدایی، 12 ساله بودم که پدرم مرا در دارالفنون ثبت نام کرد، پدرم خیلی سخت می گرفت و من خیلی از پدرم می ترسیدم، پدرم چون کارمند دولت بود دوست داشت من کارمند دولت شوم اما من نه، از همان طفولیت، وقتی 10 سال داشتم، همه اش برای خودم نقاشی می کردم، دبیرستان دارالفنون رفتم، در سیکل اول که ثبت نام کردم نمرات خوبی نداشتم؛ اما نمره هنرم 20 بود و نمره های دیگرم اصلا خوب نبود، معاون دارالفون گفت: پسرجان تو چه کار می خواهی بکنی؟ برنامه ات چیست؟ گریه کردم و گفتم که من دوست ندارم این رشته را بخوانم، من را به هنرستان قوام السلطنه بفرستید، وی گفت اگر پدرت بفهمد چه؟ گفتم من این رشته را دوست دارم.

بالاخره من را به هنرستان فرستادند و به پدرم هم نگفتند، آنها وقتی دیدند استعداد شایانی دارم بعد از مدتی مرا به هنرستان کمال الملک فرستادند، آنجا زیر نظر استادان بزرگی چون مرحوم کمال الملک و مرحوم بهادری و اساتید بزرگ دیگری کار یاد گرفتم.

خبرنگاران: مرحوم کمال الملک در آن سال ها یکی از چشم هایش را از دست داده بود؟

استاد ترابی: بله، ایشان اصلاً نمی توانست حرکت کند، با شاگردانش می آمد و یک ساعت سر می زد؛ کلاس های هنرستان جایی بود که الان وزارت ارشاد شده است، ایشان دوست داشت شاگردانش جای خود را بگیرند، تمام شاگردان شان از بین رفتند، جز من و یک نفر دیگر، بعد از آن وارد فرهنگ و هنر شدم.

خبرنگاران: پدرتان وقتی متوجه شد که شما به هنرستان رفتید چیزی نگفت؟

استاد ترابی: تا دیپلم متوجه نشد، آن زمان رشته های هنری را خوب نمی دانستند؛ رشته های هنری برای کسانی بود که دیگر نمی توانند کاری انجام دهند، اما پدرم وقتی متوجه شد گفت: آقاجان! تو یک شاگرد نجار که بیشتر نیستی، برادرانت و پسرعموهایت رانگاه کن، تو سرِ ما به زیر آوردی

خبرنگاران: شما چه کردید؟

استاد ترابی: من فقط گریه می کردم، چون واقعاً این رشته هنر را دوست داشتم، الان هم دوست دارم شاگردانم را برای آب و خاک این کشور پرورش بدهم.

خبرنگاران: استاد در طول زندگی اش آرزویی هم داشته است؟

استاد ترابی:همیشه از خدا خواستم که خدایا! من را سر کلاس، وقتی به شاگردانم درس می دهم از این دنیا ببر، در رختخواب از بین نبر.

خبرنگاران: از کارهایتان بگویید.

استاد ترابی: من این رشته را به هنرستان ها کشاندم؛ روزی به نزد دکتر محمود مهران ، وزیر فرهنگ آن زمان رفتم و گفتم که من چنین هنرمندی هستم، دوست دارم بچه های کشورم هنر این کشور را بشناسند، الان بچه های ما هنر نمی دانند، پیشنهادی کردم به وزیر آموزش و پرورش که برنامه ای داشته باشید برای مقطع ابتدایی که آنها بدانند فرهنگ و هنر این کشور یعنی چه، با هنر و فرهنگ این کشور آشنا شوند تا بفهمند این کشور چه بوده است؟ ما هزاران سال فرهنگ داریم؛ من گریه ام می گیرد وقتی فرهنگ ما خارج از ایران رفته است، آنها تعجب می کنند، شاگردانم در کاناندا می گویند وقتی می گوییم: این فرهنگ و آداب ماست و این کارهای هنری ماست تعجب می کنند و برخی باور نمی کنند، چرا رسانه های ما ضعیف بوده است و نتوانسته ایم فرهنگ مان را به دنیایان معرفی کنند.70 سال برای فرهنگ این کشور کوشیدم و به کشورهای همجوار و کشورهای خارج اروپایی صادر کردم.

خبرنگاران: کدام کشورها؟

استاد ترابی: فرانسه، هلند، امریکا، بلژیک، چکسلاواکی، رومانی؛ وقتی آیزن هاور، رئیس جمهور امریکا به ایران آمد و کارهای مرا دید، باور نمی کرد، من به وی هدیه ای دادم و او آن را به کاخ سفید برد. این هدایه را در کاخ مرمر به وی دادم و الان به نام من در آنجا هست. هاور خیلی از هنر ایران خوشش آمد؛ آن زمان هر کدام از سران کشورها که می آمدند اول با کار هنرمندان ایران آشنا می شدند، این هنر را داشتیم. پادشاه نروژ، پادشاه بلژیک، ملکه هلند، رئیس جمهور فرانسه و رئیس جمهور چکسلاواکیو رومانی به ایران آمدند و من به آنها هدایایی دادم.

ما هزاران سال پیش نقوش و معرق داشتیم اما متأسفانه در کتاب هایی که برای دانشگاه نوشته اند تاریخ این هنر 50 سال است و اینکه هنر معرق از هندوستان یا هند به ایران آمده است؛ در حالی که ما قبل از آنها هنر داشتیم؛ مگر تاریخ هنر ما حکایت از 90 سال می کند؟ هزاران سال پیش ما این را داشتیم، باید کارشناسانی بیایند که این کتاب ها را به دست دانشجویان ندهند، کار ما را می دزدند به نام خوشان ثبت می کنند، هنر هر کشوری فرهنگ آن کشور است؛ فرهنگ ما خیلی قوی تر از اروپا و امریکاست، آنها زمانی که ما هنر اصیل داشتیم اصلاً نمی دانستند هنر چه بوده است؛ از من دعوت کردند به کانادا بروم و بلژیک، خود پادشاه بلژیک از من دعوت کرد آنجا برویم و در دانشگاه های بلژیک تدریس کنم اما نرفتم، با خودم گفتم می خواهم به بچه های خودمان این هنر را یاد دهم، شما را به خدا نگذارید هنرهای سنتی این کشور خوابیده شود؛ هنر سنتی مادر هنرهاست، اول هنری که ما داشتیم هنر سنتی ما بوده است.

خبرنگاران: الان خیلی اقبالی به هنرمندان صنایع دستی و هنرهای سنتی نیست.

استاد ترابی: بله، همینطور است، به ما اعتنا نمی کنند، الان من را از اینجایی که هستم بیرون می اندازند؛ من که دوست دارم شاگرد داشته باشم، جایی ندارم بروم، باید در کارتن بخوابم؟ کارتن خواب شوم؟ آخر عمری؟ در کشورهای دیگر نگاه کنید اگر کسی هنر کوچکی دارند چطور او را روی سرشان را می گیرند؛ چه قدر بها می دهند، اما من باید چه کار کنم؟ الان به من فشار آوردند باید از این خانه بروم، 14 سال است شاگردانی پیش من کار می کنند؛ دیگران کاشتند ما خوردیم ما می کاریم دیگران بخورند؛ من دارم می روم و به دست شاگردم سپرده شده است؛ باید از اساتید حمایت کنند؛ ما که رفتنی هستیم، باید از اینها حمایت کنند، اینها جوان هستند در همه جای دنیا باشگاه هنرمندان است ولی ما در ایران نداریم، فقط می آیند اینجا به به می کنند، این به به به چه درد ما می خورد؟ حمایت کنید.

زمان دکتر مصدق، دکتر آذر وزیر فرهنگ بود، دکتر آذر کارهای من را در سال 1331 بازدید کرد، رئیس موزه آقای معیری بود، دکتر آذر خواست که هنرمندان را ببیند، من یک میز بزرگ گردی ساخته بودم که 5 سال روی ان کار کرده بودم، پایه های میز 4 تا گوزن بودند، آن زمان شیشه بزرگی تراش داده بودم؛ ایران شیشه آن زمان نمی ساخت و ما از اتریش شیشه ای را تراش داده بودیم و روی میز گذاشته بودیم که خراب نشود، دکتر آذر گفت: اقای معیری، این شیشه به این کلفتی را از کجا گیر آوردی؟ چقدر خوب تراش شده است؟ آقای معیری گفت: آقای دکتر آذر! این کار هنری به این قشنگی جلب نظرتان را نکرد، شیشه، جلب نظرتان را کرد؟ کسی که این هنر را نمی بیند به چه دردی می خورد؟ آنها اینگونه بودند.البته از زمانی که جمهوری اسلامی سر کار آمده است خدا گواه است که اوضاع هنر ایران بهتر شده است اما مسئولان هم باید رسیدگی کنند.

خبرنگاران: صحبتی با مسئولان دارید؟

استاد ترابی:از مسئولان این حوزه ممنونم، دوران بعد از انقلاب قابل مقایسه با آن زمان نیست، از مسئولان می خواهم؛ مخصوصاً آقای مرادخانی که معاون هنری ارشاد است، به هنرهای سنتی هم توجه کنند، همه اش به هنرهای تجسمی توجه نکنند، کسی از خانه هنرمندان نیامده است که بگوید تو کجا هستی و چه کار می کنی؟ تویی که 70 سال شاگرد تربیت کردی چه کار می کنی؟

میراث فرهنگی نگذارد هنرمندان خُرد شوند، شاگردان ما وقتی می بینند با ما که استادشان هستیم اینگونه رفتار می کنند دیگر به دنبال این هنر نمی روند، من دوست دارم تا آخرین لحظه ای که زنده هستم در کلاس درس باشم و در همین کلاس بمیرم، عمر ما شاید نپاید تا بهار دیگری، ما دیگر کارمان تمام است، به عشق شاگردانم زنده هستم و کار می کنم، این است که از شما درخواست می کنم نسبت به هنرهای سنتی و هنرمندان متوجه باشید، نگذارید از بین برود، شاگردانم وقتی من را اینگونه می بینند دیگر دل و دماغ این کار را نخواهند داشت.

استدعا می کنم، درخواست می کنم مسئولان نسبت به این هنرهای سنتی توجه کنند، در زمان قبل سران کشورها را پیش ما می آوردند ولی الان خبری از این کار نیست.

تمام بدنم را وقف هنر این کشور کردم ولی الان باید بروم در کارتن بخوابم؟ جا ندارم، صاحب خانه به من تا آخر ماه وقت داده است، با گستاخی تمام گفت: برو آقا! هنر می خواهم چه کار؟ حتی به من 10 روز بیشتر وقت نداده است، آیا سزاوار است بعد از این همه خدمت من اینگونه باشم، فایده اش چیست وقتی مردم من را به مقبره هنرمندان می برید در روزنامه می نویسید و تجلیل می کنید، چه فایده ای دارد؟ علاجی برای این زخم بکنید.

عمرمان شاید نپاید تا بهار دیگری، عمرمان شاید نپاید تا بهار دیگری، عمرمان شاید نپاید تا بهار دیگری؛ این قطعه ای بود که در ذهنم طنین انداز می شد؛ یعنی آخر عمرِ هنرمندانی که سال ها برای این کشور زحمت کشیده اند، این است؟ یعنی هنرمندی در این سطح که زندگی اش را برای هنر مردم این کشور وقف کرده است، باید روزهای آخرینش را در این وضعیت به سر ببرد؟ دستگاه فیلمبرداری و را جمع کردیم و آماده بیرون رفتن شدیم، اما دلمان هنوز با آرزوی استاد بود؛ همیشه از خدا خواستم که خدایا! من را سر کلاس، وقتی به شاگردانم درس می دهم از این دنیا ببر، در رختخواب از بین نبر؛ آیا این آرزویش محقق می شود؟

گفت وگو از مسعود ملکی

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا