تا بماند یادگاری! - مجله یک کامپیوتر

شهر، قدرتمندترین تصویر را در ذهن ساکنانش ایجاد می نماید و این را فقط زمانی می گردد فهمید که نویسنده ای هوس کند داستان آدم هایش را در آن روایت کند.

مثل تصویر قدرتمند شهر در آثار رضا امیرخانی که با زبان تند گلایه آمیزش در رهش به اوج رسید. شهر اما فقط با معماری ساختمان هایش حرف نمی زند، دیوارهای خاموش را دیوارنگاره ها به سخن می آورند. گاهی از شخصیت های عظیم تاریخی می گویند و گاه دیگر یادمان می اندازند که چه فرزندان برومندی را برای استواری این دیوارها فدا نموده ایم.

گاهی از صنایع عظیم مان مثل فرشبافی با ما حرف می زنند و گهگداری هم صرفا در چشم مادر یا پدری سالخورده به ما خیره می شوند. گاهی هم طناز و شوخ می شوند و با سایه های بی وقت سر کارمان می گذارند. در این گزارش، روی دیوارها دنبال گوشه گوشه های هویت و شخصیت شهر گشتیم.

احیای دیوارهای خاطره انگیز

نمی گردد خیابان ولیعصر (عج) را از میدان به سمت بالا پیموده باشید اما نرسیده به خیابان زرتشت، ساختمان بلند و قدیمی زمزم منقش به تصویر شهید هاشمی نژاد، توجه تان را جلب ننموده باشد. ساختمان سه نبشِ حالا مخروبه ای که روزی قرار بوده یکی از شعبه های پررفت وآمد فروشگاه زنجیره ای کوروش (تاسیس سال 1349) بگردد اما حالا مثل صخره سنگی قیمتی و ارزشمند که از فرط درچشم بودن، دیگر کسی آن را نمی بیند و تنها سایه کوچکش را ارزانی ماشین هایی می نماید که در صف پمپ بنزین کناری می ایستند.

شاید شما هم فکر نموده باشید که میان مفهوم ساختمان و موقعیت مکانی و نقاشی روی آن، تناسب چندانی نیست اما دیوارنگاره ها، همواره قدرتش را دارند که به تنهایی تبدیل به تمام ذهنیت شما از یک منطقه شوند و رنگ و سبک و چهره و موضوع شان را آن قدر به چشم های تماشاگران ته نشین نمایند که آدم خیلی درگیر سایر حواشی هر قدر هم که مهم باشد نگردد. باز هم شهید هاشمی نژاد جای خوبی ایستاده است. جایی که دست کم دیده گردد و مانند قامت کشیده شهید مطهری روی دیوار غربی ساختمان بانک ملی سر خیابان مطهری یا تصویر شهید بهشتی بر دیوار شمالی یکی از ساختمان های ابتدای خیابان بهشتی به چشم بیاید و برای مسن ترها، یادی و برای جوان ترها، سوالی را در ذهن بنشاند؛ آنان که بودند؟

نام های بی تصویر

واقعیت این است بسیاری از خیابان ها از این موهبت محرومند. درحالی که نامگذاری خیابان ها راهی برای عظیمداشت یاد مشاهیری است که خدماتی را در حوزه های مختلف به ایران و ایرانی نموده اند، حالا گاهی به نظر می رسد شهر، آرام آرام کوشش می نماید آنان را به فراموشی بسپارد.

روزگاری بر دیوار یکی از ساختمان های خیابان اشرفی اصفهانی، نقشی کوشش می کرد ایشان را به عنوان یکی از شهدای محراب به عابران بشناساند اما آن سبو بشکست و آن پیمانه ریخت و پس از تخریب آن، ساختمان دیگر یادی از شهید در خیابانی به نامش احیا نشد.

نام های بسیار دیگری هم بر خیابان های شهر طنین انداخته اند که کمتر کسی می داند آنان که بودند و چه ارتباطی با ایران و آرمان های مردمش دارند.

ادوارد براون، یکی از خیابان های مشهور روبه روی دانشگاه تهران، قدرت معرفی صاحب نام خود را ندارد. چنان که بسیاری از چند ده هزارنفری که روزانه از میدان آزادی عبور می نمایند و خیابان ضلع شمالی آن را با نام محمدعلی جناح صدا می زنند، اصلا نمی دانند او چه کسی بوده است و چرا نامش باید بر خیابانی در تهران اطلاق شده باشد.

شهر؛ محل تجلی تاریخ

راوی مستندی که نامش یادم نیست رفته بود در میدانی وسط یک سه راهی در خوزستان ایستاده بود و با بغض گلایه می کرد.

چطور ممکن است در سه راهی که ما چند ده شهید داده ایم پس از 30 سال، یک خرچنگ به عنوان نماد شهری، وسط میدان، جا خوش کند؟! شهر از همان موقع در ذهنم وزن دیگری پیدا کرد. همواره در همه شهرها چه قبل تر دیده باشم شان یا نه، با نگاه دقیق تری دنبال هویت و عناصر شناسنامه ای شان می گردم. آیا شهرهای ما، تاریخ مان را فراموش نموده اند؟ آیا ما خاطرات تلخی را تعمدی به فراموشی سپرده ایم یا صرفا از سر سهل انگاری، دچار آلزایمر شده ایم؟ دیگران در شهر ما، دنبال کدام عناصر می گردند تا چیزی از تاریخ و فرهنگ مان بفهمند؟

اگر شهر، بخش هایی از تاریخ و هویت ما را قاب می نماید پس گردشگر ها حق دارند از فرودگاه امام خمینی (ره) انتظار بیشتری داشته باشند و ما هم وظیفه داریم عناصر چشمگیر شهری را طوری توسعه دهیم که بتوانند تصویر ما را بهتر جا بیندازند و در ذهن گردشگر ها ـ خصوصا آنها که بیشتر دنبال دردسر می گردند ـ مدیریت نمایند. شهر باید همانی باشد که ما هستیم، با ما به بلوغ برسد و چهره مردم را آینه کند.

محله های قدیمی تهران غیر از سازه های قدیمی و معماری شان می توانند، زبان های دیگری هم برای حفظ هویت فرهنگی و تاریخی خود داشته باشند و ما می توانیم در خیابان ایران، انقلاب اسلامی را به تماشا بنشینیم یا موقع قدم زدن در خیابان دروازه دولاب، چیزهایی از ادبیات و چهره آدم های قدیمی آنجا بفهمیم.

فاطمه ترکاشوند - ادبیات و هنر / روزنامه خبرنگاران

گروه ساختمانی آبان: گروه ساختمانی آبان: بازسازی ساختمان و تعمیرات جزئی و کلی و طراحی ویلا و فضای سبز و روف گاردن، طراحی الاچیق، فروش درب های ضد سرقت