نقش شیخ بهایی در شکل گیری شهر نجف آباد - مجله یک کامپیوتر

نقش شیخ بهایی در شکل گیری شهر نجف آباد

در دوره صفوی شهر نجف آباد با طرح شیخ بهایی و به پیشنهاد او به عنوان یک شهر تازه احداث شده است. انگیزه ایجاد شهر نجف آباد چه بوده است اظهار نظرات مختلف و ابهامات گوناگون وجود دارد و مشهورترین این قول آن که نذورات و عایدات موقوفات منطقه به وسیله کاروانی از اصفهان به سوی نجف اشرف می رفت که پس از پیمودن 24 کیلومتر از حرکت بازایستاد و دیگر پیش نرفت شیخ بهایی چاره را در این دید که با اذن شاه عباس محمولات شتران را هزینه بنای شهری نمایند به نام نجف آباد و چنین شد که این شهر به دنیا آمد در حاشیه این تاریخچه قصه هایی است که از آن می گذریم اما نام نجف آباد موید این نظریات و قول دیگر این است که فراوری و توسعه صنایع نظامی که صنعت نجف آباد به تازگی به وسیله برادران شرلی به ایران آمده بود نیازمند موفقیت جغرافیایی خارج از شهر اصفهان بود و نجف آباد احداث شد تا صنعت گران اطراف آن کشور در این شهرگرد آیند و آمادگی دفاعی صفویان توسعه طلب را به وسیله ساخت انواع سلاح های آتشین افزایش دهند سابقه صنایع دستی ریخته گری و برتری صنایع ریخته گری نجف آباد در حال حاضر موید این قول است. (لغت نامه دهخدا /نشر سازمان لغت نامه ص 357)راجر سیوری در کتاب خود می نویسد:شاه عباس و طراح اصلی شیخ بهایی با ایجاد شبکه های کامل آبیاری و ارتباطی و بنیان نهادن شهر بازرگانی و پر رونق نجف آباد در 25 کیلومتری غرب اصفهان برای تهیه آذوقه شهر (اصفهان)زیربنای زراعی استواری برای مرکز تازه فراهم آورد سابقه تهیه مایحتاج خوراکی اصفهانیها مانند: گوشت و میوه و لبنیات از نجف آباد که اکنون نیز کم و بیش دیده می گردد موید این نظریات است.

اگر قبول کنیم که هر سه نفر فوق صحیح است پندار اشتباهی نیست یعنی نجف آباد با پولها و اجناس باز مانده از سفر نجف اشرف احداث شده و صنعت گران از زوایای کشور درآن گرد آمده اند و شیخ بهایی با ایجاد یک قطب کشاورزی در اطراف منطقه ها مسکونی شهر را قابل سکونت و خودکفا کرده است و یا این وصف که بزرگترین قنات ایران در زمان شاه عباس به نام قنات زرین کمر به طول 9 فرسخ به وسیله ایشان 11 جوی بزرگ می شده که این 11 جوی به فاصله چند صدمتر از یکدیگر و بصورت موازی غرب تا شرق شهر را طی می کرد و باغهای محاط به شهر را آبیاری می کرد. لازم تذکر است شمال و جنوب شهر نجف آباد در دو طرف جاده اصلی اصفهان و خوزستان به نام 5 جوبه و 6 جوبه نجف آباد نقشه معماری و شهرسازی پیشرفته ای دارد که گفته می گردد نسخ اصلی آن که به وسیله شیخ بهایی ترسیم شده است ودر موزه شه رلیسبون مرکز پرتغال نگهداری می شد.نویسنده کتاب شیخ بهایی در کتاب آینده عشق ذکر کرده که طراحی و معماری و شیوه شهر سازی نجف آباد که بوسیله شیخ بهایی صورت گرفت نه تنها درآن زمان بی نظیر بوده بلکه پس از گذشت قریب به 4 قرن همچنان مطلوب است. کوچه ها و محلات از شیوه و روش بسیار پیشرفته علمی پیروی کرده به طوری که هنوز هم رفت و آمد در کوچه های عموماً شمالی /جنوبی و شرقی و غربی آن شهر به صورت ساده و راحت انجام می گردد.

محلات طوری طراحی شده که مسائل رایج در شهرهای مشابه را ندارد و اصولاً در این شهر درگیری های قدیمی و محله ای وجود ندارد و طراحی و معماری شهر نجف آباد بیانگر قدرت و دانش بی نظیر شیخ در زمینه شهرسازی و معماری است.

منبع: ویژه نامه روز اصفهان و کنگره بزرگداشت شیخ بهایی ضمیمه روزنامه اصفهان زیبا / اردیبهشت 89.