پرنده نگری موقعیتی ویژه برای توسعه گردشگری ایران است - مجله یک کامپیوتر

پرنده نگری از شاخه های طبعیت گردی و بوم گردی است و با پرنده شناسی متفاوت است. یک پرنده نگر بدون هیچ گونه تصرف و دخالت در زندگی طبیعی پرندگان تنها به تماشای آنها در طبیعت می پردازد، اما یک پرنده شناس بر مبنای تحقیق علمی از نزدیک به آنالیز ژنتیک، عادات و رفتار گونه های مختلف پرندگان می پردازد.

پرنده نگری لذت مشاهده پرندگان، بدون تماس و لمس پرنده ها در زیستگاه های طبیعی آنها است؛ در این شیوه، مخاطبان به رصد پرندگان پرداخته و از تماشای آنها لذت می برند. امروزه پرنده نگری پرطرفدارترین شاخه توریستی مبتنی بر طبیعت در دنیا است که علاوه بر جذب توریست و جلب توجه اقشار مختلف جامعه در حفاظت از زیستگاه های طبیعی پرندگان نقش مهمی ایفا می نماید.

طبیعت گردی اصول و قواعدی بر مدار احترام به منابع طبیعی، حیات وحش و محیط زیست دارد و آداب پرنده نگری علاوه بر همه اینها تاکید دارد توریستی که وارد طبیعت می شود نباید به لانه پرندگان نزدیک شود، نباید به تخم پرنده دست بزند، نباید در تغذیه آنها دخالت کند، نباید از ایجاد صدا برای جذب پرنده استفاده کند و یا آرامش آنها را به هم بزند.

در حال حاضر پرنده نگری حتی به عنوان یک صنعت در بیشتر کشورهای دنیا رونق پیدا نموده و افراد برای گذران اوقات فراغت به تماشای پرندگان می پردازند و اگر حرفه ای تر باشند از آنها عکاسی هم می نمایند، بر همین اساس در بسیاری از کلان شهرها اماکن مدیریت شده برای تفرج و تماشای پرندگان و بهره گیری از ظرفیت بالقوه آنها در تحقیقات، آموزش و گذران اوقات فراغت احداث می نمایند.

شهر تهران به عنوان یک کلانشهر از تنوع زیستی بسیار غنی برخوردار است؛ باغ ها، بوستان های جنگلی، مناطق کوهستانی شمال تهران، تپه های سوهانک، تلو و پارک پردیسان در داخل شهر و رود دره ها اصلی ترین زیستگاه های گونه های مختلف گیاهی و جانوری پایتخت بویژه پرندگان هستند. منطقه حفاظت شده جاجرود، پارکهای ملی سرخه حصار و خجیر و تالاب های مصنوعی شهری مانند دریاچه شهدای خلیج فارس (چیتگر) نیز از عرصه های جاذب پرندگان محسوب می شوند که از سال گذشته سایت های پرنده نگری توسط شهرداری تهران در این منطقه از غرب تهران ایجاد شده است.

به نظر می رسد آشنایی شهفرایندان با انواع گونه های پرندگان بومی و مهاجر و نحوه زیست آنها از قبیل زیستگاه، آشیان گزینی، تغذیه، زادآوری و بیان اهمیت و ارزش زیست محیطی پرندگان و نقش آنها در اکوسیستم های شهری و مهمتر از همه آرامش روحی و روانی ناشی از مشاهده پرندگان در شهری شلوغ و آلوده علاوه بر آن که می تواند مفرح و آرامش بخش باشد، می تواند منجر به رونق پرنده نگری و توریستی در طبیعت شود.

پرنده ها همواره هستند، ما کم دقت شدیم

پرویز بختیاری، پژوهشگر و فعال محیط زیست، پرنده نگر و مولف کتاب پرنده های شهر تهران گفت: پیدا کردن و تماشای خزندگان یا حشراتی مانند پروانه سخت است و به راحتی امکان آن وجود ندارد؛ مثلا پروانه ها بیشتر در بهار دیده می شوند، اما پرنده ها همواره هستند، افراد هر زمان که اراده نمایند می توانند پرنده ها را ببینند، موقعیت جغرافیایی و اقلیمی ایران بگونه ای است که هر زمان در تابستان و زمستان اراده شود می توان پرنده نگری کرد.

بختیاری پیرامون اینکه پرنده نگری موقعیتی ویژه برای توسعه توریستی ایران است، اضافه نمود: پرنده نگر در ایران خیلی خوش شانس است که در تمام فصول سال می تواند پرنده نگری کند چون گونه های متنوع آنها همواره در سرزمین ما حضور دارند و موقعیت سرزمین ما به شکلی خاص است و هر زمان تصمیم بگیریم می توانیم پرنده ها را ببینیم این یک نعمت و موهبت خدادادی است و باید از این موهبت برای توسعه پرنده نگری و جذب توریست استفاده مطلوب کنیم.

مدرس پرنده نگری اعلام کرد: پرنده ها همه جا هستند،حتی داخل شهرهای شلوغ؛ دیدن آنها فقط کمی دقت و آشنایی می خواهد، کار خیلی سختی نیست کافی است به نزدیکترین پارک محل سکونت خود مراجعه کنید حتما گونه ای از پرنده را خواهید دید. در زمانی خاص تنوع بیشتر و پرندگان خاص تر وجود دارند، اما در فصول و زمان معمولی هم بالاخره پرنده های معمولی دیده می شوند.

فقط ردپای توریست باید در طبیعت بماند

بختیاری با بیان اینکه پرنده نگری یک از شاخه های توریستی در طبیعت یا بوم گردی است، گفت: اگرچه واژه پرنده در عبارت پرنده نگری سبب شده بعضی سازمان حفاظت از محیط زیست را متولی آن می دانند، اما در حقیقت این رشته یکی از شاخه های توریستی است و تابع اصول و ضوابط توریستی در طبیعت است و رعایت همه قوانین اکوتوریسم و بوم گردی برای آن الزامی است.

اصول طبیعت گردی تاکید دارد که وقتی توریست وارد محیط طبیعت می شود و بازمی شود فقط ردپای او باید باقی بماند. همه قواعد الزامی در طبیعت گردی برای حفاظت از محیط زیست در پرنده نگری باید رعایت شود.

وی با بیان اینکه پرنده نگری هم در چارچوب توریستی مسئولانه واقع شده است، تاکید نمود: پرنده نگر به عنوان یک طبیعت گرد حق ندارد به گیاهان آسیب بزند، و برای حیوانات و پرندگان اضطراب، وحشت و احساس خطر ایجاد کند، حق ندارد به آشیانه پرندگان دست بزند، غذای اضافه به آنها بدهد یا جوجه های آنها را بردارد.

انتظار و جست وجو جذابیت پرنده نگری است

بختیاری اضافه نمود: پرنده نگری اصلا سخت نیست، ابزارهایی مانند دوربین و تلسکوپ برای پیدا کردن پرنده ها و بهتر دیدن، به پرنده نگر یاری می نماید، حرکت پرنده، صدا و آواز پرنده هم بسیار یاری نماینده است؛ البته تاکسیدرمی پرندگان را هم میتوان در موزه ها به سهولت تماشا کرد و با پرندگان آشنا شد، اما لذتی ندارد و جذاب نیست.

وی جست وجو و انتظار، را از جذابیت ها و زیبایی های پرنده نگری و تماشای پرنده در دل طبیعت دانست و اضافه نمود: یک توریست و پرنده نگر وقتی با هدف پرنده نگری وارد طبیعت می شود، هر صدا و آوازی را می شنود کوشش می نماید حدس بزند کدام گونه از پرنده است و زمانی که میان بوته ها و روی شاخه ها پرنده صاحب صدا را می نگرد، از یافته خود لذت می برد، این راز و جاذبه پرنده نگری است.

پرنده نگری نسبت به سایر شاخه های توریستی ارزان تر است

بختیاری اعلام کرد: پرنده نگری و تجهیزات مورد احتیاج آن به نسبت بسیاری از شاخه های توریستی و تفریحات و ورزش هایی مانند اسکی، کوهنوردی گران نیست، برای آغاز پرنده نگری یک دوربین، یک کتاب راهنما و یک دفترچه یادداشت احتیاج است که تهیه آن هم ارزان و هم آسان است، البته پرنده نگرهای حرفه ای چون علاقه به ثبت تصویر پرنده دارند دوربین عکاسی هم می خرند، و تصویر مستند پرنده را می توانند در گزارش ها، مقالات و کتاب ها استفاده نمایند.

تاج طلایی، کوچکترین پرنده خاورمیانه میهمان پاییز و زمستان

بختیاری با اشاره به گروه بندی پرندگان گفت: بخشی از پرندگان مهاجر بهار و تابستان ایران هستند، هم اکنون می توان بادخورک ها را که پرنده های جالبی هستند در آسمان تهران تماشا کرد؛ آنها بهار تا اواسط تابستان اینجا هستند و حدود مرداد ماه به سمت آفریقا مهاجرت می نمایند حتی از خط استوا هم پایین تر می فرایند.

پژوهشگر و مدرس پرنده نگری اضافه نمود: پرندگانی مانند زنبورخوار، سبزه قبا، پری شاهرخ، کوکو هم از گروه پرندگانی هستند که بهار و تابستان پیش ما می آیند، نیمه دوم سال به آفریقا و بعضی دیگر مانند زردپر سرسیاه به هندوستان کوچ می نمایند.

بختیاری بیان نمود: گروه دیگری از پرندگان هم فقط پاییز و زمستان به کشور ما می آیند، تاج طلایی کوچکترین پرنده خاورمیانه را در بهار و تابستان نمی توان دید. این پرنده فقط در نیمه دوم سال به ایران می آید و تا نیمه کشور به سمت پایین هم ممکن است پراکندگی داشته باشد.

کارشناس آشنایی با پرندگان اضافه نمود: تاج طلایی ها در اطراف البرز و زاگرس، در تهران، مشهد و شاهرود و مناطقی در این مدار دیده می شوند، اما معمولا به مناطق گرمسیری جنوب نمی رود و با آمدن بهار به همراه خانواده اردک ها و مرغابی سانان از ایران کوچ می نمایند.

ایران میزبان انواع پرندگان در چهار فصل

بختیاری اضافه نمود: با توجه به موقعیت جغرافیایی، ایران در هر چهار فصل میزبان گونه های مختلف پرندگان است، البته گروهی از پرندگان هم بومی سرزمین ایران هستند و همواره دیده می شوند، این گروه هم یاری می نمایند که توریستان و پرنده نگران هر زمان و تقریبا در هر جایی که اراده نمایند، شانس دیدن پرنده را داشته باشند.

مدرس پرنده نگری گفت: گروه دیگری از پرندگان مهاجر عبوری هستند اوایل پاییز به ایران می آیند، یکی دو هفته در بعضی از شهرها و بخش هایی از کشور اقامت دارند و بعد از سرزمین ما عبور می نمایند و به مناطق دیگر دنیا می فرایند و در زمان برگشت هم تقریبا زمان نوروز مدتی در کشور دیده می شوند و دوباره به راه خود را ادامه می دهند.

ثبت و شناسایی بیش از 200 نوع پرنده در تهران

بختیاری بیان نمود: حدود هشت سال پیش زمانیکه کتاب پرندگان تهران را تدوین می کردیم کارهای جزیی و مداوم خوبی انجام دادیم، هر سال همه پرنده های متنوعی را در جاهای مختلف تهران مرور و تصاویر آنها را مستند و ثبت و ضبط می کردیم، آن موقع تنوع پرندگان تهران حدود 180 گونه ثبت شد، اما در حال حاضر در تهران با همه شلوغی ها و آلودگی هایی که به آن مبتلا شده، بیش از 200 (حدود 210 گونه) پرنده شناسایی شده که در فصل های مختلف قابلیت دیده و ثبت شدن را دارند.

مدرس پرنده نگری اضافه نمود: نه تنها اطراف بلکه داخل شهر تهران تنوع و ظرفیت پرنده نگری خوبی وجود دارد، در تالاب ها و جنگل های زیبای اطراف پایتخت، پرنده های خاص و جذاب را به راحتی می توان دید اما در داخل شهر هم این امکان وجود دارد، فقط باید کمی بیشتر درباره پرنده ها مطالعه داشته باشیم و به صدای آنها دقیق تر گوش کنیم و به اطراف خود به بر روی سیم های برق، لبه نرده ها به آسمان و لابه لای درختان در پارک ها و بوستان ها با دقت نگاه کنیم.

dorezamin.com: دور زمین: آشنایی با زیبایی های دنیا در مجله گردشگری