چاره ای برای اینکه مقصد یک بار مصرف گردشگران نباشیم - مجله یک کامپیوتر

حس مکان مقوله ای مهم و نو در صنعت گردشگری جهانست که با خلق تجربه و برقراری ارتباط معنوی و عاطفی بین گردشگران و بناهای تاریخی باعث حس تعلق خاطر و احترام در گردشگران نسبت به مقصدشان می شود و بی توجهی به آن می تواند ایران را به مقصد یک باره گردشگران تبدیل کند.

یک خانواده آلمانی که همگی کفش هایشان را به دست گرفته و چهار نفری کوچه های گلین بافت تاریخی یزد را به شکلی طواف می کنند و واضح است که می خواهند زمین تاریخی یزد را با تمام وجود لمس کنند، اما آنچنان غرق در لذت آرامش این بافت تاریخی هستند که متوجه نگاه های متعجب دور و برشان نمی شوند.

اینکه یک خانواده گردشگر با پای برهنه در بافت تاریخی یزد قدم می زنند و در مقابل مناره های آبی رنگ مسجد جامع یزد، دست به سینه می ایستند و سکوت می کنند، قطعاً به دلیل برقراری پیوند عاطفی آن ها با روح و حس بناهای ابن بافت جهانی است، پیوند و احساسی که مطمئناً تجربه دوباره اش بار دیگر آن ها را به سوی این سرزمین کویری باز خواهد آورد.

ایجاد حس مکان مقوله ای جدید در گردشگری

محسن حاجی سعید، رئیس هیات مدیره کانون راهنمایان گردشگری کشور با اشاره به اهمیت مقوله حس مکان به عنوان یک شیوه جدید در مدیریت گردشگری اظهار می کند: در جهان خلق تجربه، جایگزین محصول در گردشگری شده به عبارتی قبلاً با ارائه یک بسته سفر، گردشگر را به یک نقطه می بردند و لذت سفر محدود به یک عکس یادگاری می شد اما امروز برای جلب رضایت گردشگر خلق تجربه در برنامه های سفر پیش بینی می شود.

وی در شرح این مطلب اضافه می کند: در این مقوله عواطف گردشگر چنان با محل و محدوده گردشگری گره می خورد که او را برای دومین یا چندمین بار نیز به آنجا می کشاند و اینجاست که می توان گفت گردشگر با مقوله حس مکان درگیر می شود.

حاجی سعید در مورد تجربه چنین شیوه ای در گردشگری کشورمان خاطرنشان می کند: هر چند برخی در زمینه ایجاد حس مکان برای گردشگران کشورمان پیروز عمل کرده اند، اما بطور کلی در این مقوله مهم و نوین گردشگری هنوز دچار مشکل و ضعف هستیم.

تجربه خوب حس مکان خوب در بافت جهانی یزد

این فعال گردشگری کشورمان یکی از مکان های تاریخی که به خوبی با گردشگران رابطه و احساس علاقه درونی ایجاد می کند را بافت جهانی شهر یزد عنوان و اضافه می کند: البته بجز بافت تاریخی یزد و میدان نقش جهان اصفهان، کمتر مجموعه ای توانسته در این زمینه پیروز عمل کند، ولی با این حال برخی استان های پیشرو در صنعت گردشگری کشورمان مانند تهران نیز به تازگی در حال برنامه ریزی روی این مقوله هستند.

وی از تاثیر عوامل مختلف در ایجاد حس مکان یاد و تصریح می کند: دلیل پیروزیت بافت تاریخی یزد به عنوان یکی از پیروز ترین نقاط کشور در این زمینه صرفاً کوچه ها و دیوارهای کاهگلی آن نیست بلکه نمادهای معماری و المان های تاریخی، جریان زندگی، تغییر کاربری خانه های تاریخی به اقامتگاه، تجربه خوردن یک چای یا قهوه بر روی پشت بام خانه های تاریخی، زیرساخت های گردشگری، نوع برخورد و فرهنگ مردم و حتی حس امنیت از پیاده روی در این بافت تاریخی نیز در این رابطه موثر بوده است.

حاجی سعید متذکر می شود: البته نباید فراموش کرد که امروزه بخش کوچکی از این بافت تاریخی احیا شده و بخش قابل توجهی از آن همچنان نیازمند برنامه ریزی و ایجاد مسیرهای متنوع گردشگری است که در این راستا می توان از شهرهای پیروزی مانند تولدو و سویل در اسپانیا الگو برداری کرد.

وی با اشاره به مقوله امنیت به عنوان یکی از مهمترین عوامل ایجاد حس مکان در بناها و بافت های تاریخی تاکید می کند: خوشبختانه این مهم در بافت تاریخی یزد بسیار پررنگ است و اطمینان خاطری که به دنبال آن در گردشگران ایجاد می شود به آن ها حس تعلق خاطر می دهد.

رئیس هیات مدیره کانون راهنمایان گردشگری کشور با بیان اینکه بسیاری از مکان های شاخص کشور مانند تخت جمشید نیز در این زمینه پیروز نبوده اند، می گوید: هر چند تخت جمشید یکی از شاخص ترین اماکن تاریخی کشورمان است، اما هنوز در این زمینه برنامه ریزی نشده، لذا باید اداره کل میراث فرهنگی استان فارس به طور جدی نسبت به ایجاد حس مکان در گردشگران در این بنای مهم اقدام کند، البته می توان برای ایجاد این حس از ابزارهای مدرن و موزه های اینتراکتیو یا موزه های تعاملی استفاده کرد.

وی ارائه خدمات حرفه ای و استاندارد را از ضرورت های تعلق بیشتر فرد به مکان و تقویت حس مکان در گردشگران برمی شمارد و در این مورد تصریح می کند: در میدان نقش جهان و بناهای اطراف آن به واسطه نوع معماری، عظمت میدان و فروشگاه های متنوع صنایع دستی، حس مکان بسیار قوی است اما متاسفانه زمانیکه گردشگران به دنبال آرامش، لذت بصری، قدم زدن در بازار و ثبت لحظات زیبا در ذهن خود است با افرادی روبرو می شود که به شکل غیرحرفه ای اقدام به هدایت آن ها به فروشگاه صنایع دستی خودشان می کنند و اینجاست که حس مکان تحت تاثیر اقدام ناصحیح دست فروشان و بازاریابان قرار می گیرد.

وی عنوان می کند: گردشگران با تکرار چنین اتفاقاتی احساس امنیت خاطر را از دست می دهند و کم کم تصمیم به ترک مکان می گیرند، چرا که از این موضوع آزرده خاطر می شوند و حتی آن ها را از خرید صنایع دستی این شهر نیز برحذر می دارد، لذا باید مراقب باشیم تا چنین موضوعاتی دامن گیر بافت تاریخی یزد نشود.

راهنمایان گردشگری شاه کلیدهای حس مکان

این فعال گردشگری در ادامه از نقش کلیدی راهنمایان گردشگری در ایجاد و تقویت حس مکان می گوید و در این باره تصریح می کند: راهنمایان گردشگری می توانند با ارائه مطالب و اطلاعاتی از جمله تاریخ تطبیقی، روایت ها و داستان ها، افسانه ها، اطلاعات ظریف معماری و تشریح نمادهای موجود در بنا، گردشگران را شیفته محل مورد بازدید کنند.

وی تکرار سفر گردشگران به ایران را از مهمترین تجارب پیروزیت برخی راهنمایان گردشگری در ایجاد حس مکان عنوان می کند و می گوید: این بازگشت مجدد همان حس تعلق خاطر به یک کشور فارغ از ارتباطات فرهنگی، مذهبی یا نژادی است.

حاجی سعید با بیان اینکه برای ایجاد حس تعلق خاطر باید روح و شخصیت مکان را در ذهن گردشگر تجسم و ثبت کرد، ابراز می کند: البته این اقدام گامی فراتر از ایجاد حس مکان است و نیاز به راهنمایان حرفه ای با سطح دانش بالا و مهارت هایی از جمله روانشناسی دارد.

رئیس انجمن تشکل های گردشگری استان یزد پیروزیت در ایجاد حس مکان را عامل ایجاد حس احترام در گردشگران نسبت به مقصدشان عنوان و اظهار می کند: حسی که کشور ما به شدت به آن نیاز دارد، احترام به فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها، ادیان و باورهای پیروان آن ها، ظرافت نقوش بناهای تاریخی و سوغات هاست.

ضرورت انتقال حس مکان به نسل های جوان

هما خورشیدی، معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی یزد نیز در مورد این موقله جدید در صنعت گردشگری جهان به خبرنگار ایسنا می گوید: یکی از مهمترین ویژگی های بناهای تاریخی موثر در جذب گردشگران را ایجاد حسی آمیخته با معماری نیاکان و گذشتگان است.

وی عنوان می کند: البته گاهاً خواسته یا ناخواسته حس و رابطه ای معنوی با بناهای تاریخی یزد به ویژه مسجد جامع آمیخته شده است به نحوی که هر زمان شخصی به این قبیل اماکن وارد می شود به واسطه پیشینه ذهنی و این پیوند روحی به آرامش می رسد.

خورشیدی در ادامه القای این حس به گردشگران را یکی از مهمترین جاذبه های اماکن تاریخی برمی شمارد و می گوید: اسطوره هایی که مرتبط با پیشینه هر بناهای تاریخی هستند نیز منجر به قوت دریافت این ارتباط روحی می شوند و آگاهی گردشگران از آن ها می تواند منجر به شناخت بیشتر هویت و اصالت بناهای تاریخی شود، لذا راهنمایان تورهای گردشگری می توانند منتقل کننده این حس در گردشگران باشند.

این مسئول با بیان اینکه این حس هر چند بدون آن که به گردشگر منتقل شود برای راهنمایان نیز غرورآفرین است، عنوان می کند: حتی اگر برخی از گردشگران متمایل به شنیدن اسطوره های بناهای تاریخی نباشند، راهنمایان تور می توانند با پیش زمینه ذهنی محکم تر و با ثبات بیشتری در رابطه با بناهای تاریخی شرح دهند، چرا که این حس می تواند از راهنمای تور به گردشگران منتقل شود.

خورشیدی انتقال این حس را مختص تنها راهنمایان تور نمی داند و اظهار می کند: امروزه نسل جوان یزدی نیز می تواند با شناخت و آگاهی بیشتری در این اماکن قرار بگیرد و منتقل کننده تفکر و باورهای نیاکان خود باشد.

به اعتقاد وی، ضروری است که در شهری جهانی چنین روابط معنوی بین افراد و اسطوره های تاریخی پررنگ شوند تا گردشگری از بعد معنوی نیز توسعه یابد و جوانان بتوانند با ذهنی مملو از اطلاعات غنی نسبت به حراست و صیانت از فرهنگ و هویت سرزمین خود بکوشند.

یزد، صاحب ناخواسته جدیدترین مقوله گردشگری

مریم صداقت، مسئول کمیته گردشگری علمی اداره کل میراث فرهنگی یزد مقوله حس مکان را یکی از بروزترین موضوعات حوزه گردشگری می خواند و در گفت وگو با خبرنگار ایسنا تصریح می کند: امروزه کشورهایی با صنعت گردشگری پرقدرت و فعال، بر مقوله حس مکان تمرکز کرده اند و به دنبال راهی هستند که میان اماکن و افراد، حس و پیوندی عاطفی برقرار کنند.

وی با بیان اینکه بسیاری از بناهای تاریخی یزد مانند مسجد جامع به سهولت چنین روابطی را میان انسان و مکان برقرار می کنند، می گوید: ایجاد وابستگی مکانی منجر به پوشش رابطه ای عاطفی بین فرد می شود و در حالی بسیاری از کشورهای جهان به دنبال یافتن راهکارهایی برای برقراری چنین احساسی هستند که یزد به ویژه مسجد جامع چنین رابطه ای را در هنگام ورود شخص برقرار می کند و گویا زمینه این ظرفیت مهم گردشگری از دیرباز برای بناهای شهر جهانی یزد فراهم شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه میبد تمسک به اسطوره های اماکن تاریخی را یکی از راهکارهای ایجاد حس مکان عنوان و ابراز می کند: امروزه در مقاصد گردشگری به راهکارهای ایجاد حس مکان توجه ویژه ای می شود، چرا که حس مکان پوشش عاطفی بین مردم و مکان را شرح می دهد و شامل هویت مکان، تعلق مکان و وابستگی به مکان است.

صداقت حس مکان را ساختار ایجادکننده ارتباط عاطفی با محیط جغرافیایی می داند و می گوید: این ارتباط به خوبی با ارزش ها، نمادها و معنای فرهنگی هماهنگ می شود، لذا افراد ذی نفع صنعت گردشگری برای رضایت و وفاداری گردشگران اهمیت این حس را باید به خوبی درک کنند.

افزودن تفسیر میراث به دروس راهنمایان گردشگری

مرتضی بذرافشان یکی از فعالان گردشگری استان یزد نیز توجه به عشق و حس معنوی بناها را یکی از مباحث مهم در تفسیر میراث می خواند و می گوید: تفسیر میراث فرهنگی یکی از دروس اصلی دوره های راهنمایان گردشگری است که در چند سال اخیر به سرفصل دروس آن ها اضافه شده، چرا که راهنمایان گردشگری با درک تفسیر میراث می توانند ارتباط بهتری با گردشگران برقرار کنند.

وی با اشاره به وجود 15 اصل در تفسیر میراث، تصریح می کند: اولین و آخرین اصل در این مبحث مهم به ترتیب شامل ایجاد بارقه فکری در گردشگران و عشق است و اصول دیگر نیز به اهمیت داستان سرایی، بازآفرینی گذشته، تفسیر برای تمامی رده های سنی و مخاطبان و استفاده از فناوری در تفسیر اشراف دارند.

رئیس پردیس گردشگری هفت اقلیم در خاتمه نیز رویکرد کلی نگری و سیستمی در ارائه شرحات به گردشگران را یکی از ضرورت های فعالیت در صنعت گردشگری بر می شمارد و از توجه جدی به این حوزه یاد می کند.

منبع: ایسنا

dorezamin.com: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه