کاهش مصرف سوخت مهم تر است یا عمر انسان؟ - مجله یک کامپیوتر

از حوزه های مالی و فرهنگی و اجتماعی و زیرشاخه هایی، چون درمان و بیمه و اوقات فراغت و تفریح و ادامه تحصیل و مهاجرت و... صحبت نمی کنم که کاستی ها و دلمشغولی ها و نگرانی ها آن قدر هست که همه بدانند و همه روزه و همه ساعته درموردش صحبت کنند. اما در حوزه اهمیت دادن به سبک زندگی و شیوه معمول زندگی شهروندی شاید کمتر سخن گفته شده است درحالی که این حوزه هم بسیار مهم است.

حدود یک ماه قبل برنامه تغییر ساعت کاری کارمندان در تابستان در تلاش برای صرفه جویی در مصرف برق کشور معرفی شد، احتمالا از همین حالا گزارش های بلندبالا و آمار های مطولی تهیه شده که نشان دهد این برنامه چقدر مفید و سودمند بوده و مدیران با تکیه برآن ها بتوانند ادعا کنند با مدیریت ما امسال قطع برق نداشتیم و دیدید ما چقدر خوبیم؟

برای تهیه و ارائه این گزارش ها و آمارها، دستگاه ها و کارشناسان متعددی به کار گرفته شده و می شوند و هزینه های کلانی هم صرف شده و خواهد شد، اما آیا کسی برای مقدار گیری تاثیرات منفی و مضر این برنامه خلق الساعه به کار گرفته شد؟ پژوهشی انجام شده؟ ردیف بودجه ای منظور شده؟ حتی جلسه ای نصفه و نیمه برگزار شده؟

تاثیرات این برنامه بر زندگی میلیون ها کارمند بیشتر از جنس کیفی است نه کمی و برای همین مقابله با ساختاری که عدد و رقم به عنوان دستاورد ارائه می دهد (و هیچ سازمان و نهاد و سازوکاری هم در کشور نیست که صحت و سقم این ادعا ها و آمار ها و گزارش ها را بررسی کند) سخت است، اما اگر کارمند باشید کافی است تاثیرات این تغییرات در زندگی خودتان را در تعداد چند میلیون نفر افراد مشابه خودتان ضرب کنید تا متوجه شوید این طرح چه آسیبی به سلامت جسمی و روحی مردم ایران وارد کرده است.

ساده ترین و دم دستی ترین مؤلفه تاثیرات مخرب این طرح بر زندگی کارمندان، اثراتش بر سلامت خواب است. احتمالا اگر برای سیاستگذاران و مسئولان از اهمیت خواب بگویید لبخند خواهند زد، اما یکی از ارکان مهم سلامت هم روحی و هم جسمی، خواب خوب و مناسب است. افرادی که خواب با کیفیت و به مقدار کافی ندارند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری های فشارخون بالا، مسائل قلبی - عروقی، ضعف سیستم ایمنی، اضافه وزن و چاقی، و ابتلا به بیماری های اعصاب و روان مثل اختلالات اضطرابی، افسردگی، اختلالات تمرکز و حتی گرایش به خودکشی هستند. مطالعات متعددی نشان داده که افرادی که کافی و خوب نمی خوابند به دلیل همین بیماری ها طول عمر کوتاه تری نسبت به دیگران دارند و بیشتر هم در معرض سوانح و خطرات (مثل تصادفات رانندگی) هستند.

طبیعی است که فرض کنیم اکثریت کارمندان دچار این تغییر برنامه ناگهانی کمتر از قبل بخوابند و برای همین هر روز خسته تر، خواب آلوده تر و فرسوده تر (و البته تحریک پذیرتر) باشند، اما حتی اگر فرض کنیم افراد خود را مجبور کنند که به مقدار قبل بخوابند هم باز مشکل حل نمی شود. یکی از ارکان سلامت خواب، داشتن چرخه خواب یا الگوی خواب منظم است. بدن براساس نوع زندگی معمول فرد چرخه ای تعریف می کند که ساعت معمول به خواب رفتن و بیدار شدن و ساعت خواب REM و NREM را تنظیم می کند. آسیب دیدن این الگو و این معمول خواب باعث تغییرات شیمیایی و هورمونی در بدن شده که به خواب رفتن و از خواب بیدار شدن را سخت می کند و به کیفیت خواب آسیب می زند. براین اساس افرادی که سال ها با یک برنامه خواب و بیداری روبه رو بودند ناگهان برای مقطعی سه ماهه باید حداقل یک ونیم ساعت زودتر از برنامه معمول خود بیدار شوند. این تغییر بر کیفیت خواب آن ها تاثیر مستقیم گذاشته و خواب را به یک مشکل جدی سلامتی آن ها بدل می کند.

مسئولان و مدیران برای سنجیدن آثار مضر و آسیب هایی که این یک و یم ساعت های سه ماهه بر زندگی میلیون ها نفر کارمند ایرانی وارد کرده، برنامه ای دارند؟ کسی جوابگوی هزاران سال عمر کوتاه شده ای که این تغییر ساعت کاری موجب آن خواهد شد، خواهد بود؟

پاسخ دم دستی این است که این فاکتور ها شاید قابل سنجش نباشد (که هست)، اما حداقل مقایسه بین تعداد سوانح رانندگی، نزاع و درگیری های شدید، مشاجرات خانوادگی، مراجعه به پزشکان اعصاب و روان و نیز اورژانس ها را در مقطع انجام این طرح با مقطع مشابه سال قبل را که می توانید انجام دهید. مگر اینکه مقدار عمر کاسته شده از جان انسان ها و پایین آمدن کیفیت زندگی آن ها در مقابل مصرف احتمالا کمتر سوخت مهم نباشد.

من یک کارمندم و در این حدود یک ماهه اخیر به اجبار برنامه خوابم برهم خورده، حالا خواب آلود ه تر و خشمگین تر و عصبی تر و و با راندمان کاری کاهش یافته هستم. در این یک ماه قطعاً همسر و پدر بدتری هم بوده ام، اما این حرف ها آیا برای کسی اهمیتی دارد؟