بهبود شرایط اوزون، 32 سال پس از تصویب پروتکل مونترال
به گزارش مجله یک کامپیوتر، پژوهشگران ناسا 32 سال از تصویب پروتکل مونترال، به اولین شواهد از بهبود شرایط لایه اوزون در منطقه جنوبگان دست یافته اند که علت آن به کاهش گازهای CFC برمی گردد.
بشر طی 32 سال گذشته در راستای توقف تخریب لایه اوزون، پیشرفت هایی به دست آورده است که از آن جمله می توان به کنترل استفاده از برخی ترکیب های شیمیایی اشاره کرد؛ با این حال برای حفاظت و ترمیم این سپر جوی که در فاصله 15 تا 30 کیلومتری سطح زمین قرار گرفته است، باید اقدامات ضروری دیگری انجام گردد.
اوزون، اشعه فرابنفش خورشید به ویژه اشعه مضر نوع UVB را جذب می کند. قرارگرفتن در معرض اشعه UVB با افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست و آب مروارید و همچنین آسیب دیدن اکوسیستم گیاهی و دریایی مرتبط است. اوزون که گاهی اوقات به علت نقش حفاظتی اش، به آن اوزون خوب می گویند، با اوزون تروپوسفریک (اوزون سطح زمین) یا اوزون بد تفاوت دارد که عامل اصلی آلودگی هوا به شمار می رود و با بیماری تنفسی مرتبط است.
اوزون، گازی به شدت واکنشی است که مولکول های آن از سه اتم اکسیژن تشکیل می گردد. به طور طبیعی غلظت آن در اتمسفر با نوسان همراه است که این موضوع به دو عامل فصل و ارتفاع بستگی دارد؛ هرچند از زمان شروع میزان گیری های جهانی در سال 1957 ثابت بوده است. در سال 1974 دو پژوهشگر آمریکایی، تهدیدهایی را که در اثر واردشدن گازهای کلروفلوئوروکربن (CFC) به جو، برای لایه اوزون ایجاد می گردد، در مقاله ای مورد بررسی قرار دادند. در آن زمان، این نوع گاز در اسپری آئروسل و به عنوان ماده خنک کننده در بسکمک از یخچال ها کاربرد داشت. زمانی که این گازها به لایه استراتوسفر می رسند، اشعه فرابنفش خورشید، گازهای CFC را به موادی از جمله کلر تجزیه می کند. یک اتم کلر می تواند بیش از 100 هزار مولکول اوزون را از بین ببرد و اوزون را سریع تر از آنچه بتواند جایگزین گردد، ریشه کن کند. در سال 1985 نیز تیمی از پژوهشگران انگلیسی در منطقه جنوبگان، شکافی در لایه اوزون پیدا کردند که بعدها ارتباط آن با گاز CFC تایید شد.
تشخیص و تأیید تاثیرات مضر گاز CFC و دیگر ترکیب های تخریب کننده اوزون، باعث تصویب پروتکل مونترال در سال 1987 برای حفاظت از اوزون شد. بر اساس این توافق مهم، تمامی 197 کشور عضو سازمان ملل بر سر مقابله با این مواد به توافق رسیدند. اگر این توافق انجام نمی شد، 280 میلیون مورد بیشتر، ابتلا به سرطان پوست در آمریکا اتفاق می افتاد و جهان حداقل 25 درصد گرم تر می شد.
با گذشت بیش از 32 سال از تصویب پروتکل مونترال، پژوهشگران ناسا به اولین شواهد از بهبود شرایط لایه اوزون در منطقه جنوبگان دست یافته اند که علت آن به کاهش گازهای CFC برمی گردد. میزان تخریب لایه اوزون در این منطقه از سال 2005 حدود 20 درصد کاهش داشته است و سازمان ملل در انتها سال 2018 تأیید کرد که شرایط آن رو به بهبود است. این سازمان همچنین پیش بینی کرد که شرایط آن تا دهه 2030 در نیم کره شمالی، تا دهه 2050 در نیم کره جنوبی و تا سال 2060 در منطقه قطب بهبود پیدا می کند.
طبق اعلام نشریه تخصصی نشنال جئوگرافی، جهان در رابطه با گازهای مضر ناشی از خنک کننده ها، به شرایط شفافی دست نیافته است. برخی از هیدروکلروفلوئوروکربن ها (HCFC) به عنوان جایگزین هایی استفاده می شوند که همچنان به اوزون آسیب می زنند. کشورهای درحالِ توسعه، برای حذف پرمصرف ترین گازهای HCFC، به بودجه صندوق سرمایه چندجانبه پروتکل مونترال نیاز دارند. با اینکه نسل بعدی خنک کننده ها، اوزون را از بین نمی برند، اما همچنان گازهای گلخانه ای محسوب می شوند که گرما را محبوس کرده و به تشدید اثرات تغییرات اقلیمی کمک می کنند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، می گوید:
با اینکه تمام توان خود را برای مقابله با تغییرات اقلیمی متمرکز کرده ایم، اما نباید از لایه اوزون غافل شویم و ضروری است که به استفاده غیرقانونی از گازهای مخرب اوزون توجه داشته باشیم.
منبع: کجارو / خبرگزاری ایسنا