حقوق کارگر مهاجر از دیدگاه سازمان های بین المللی - مجله یک کامپیوتر

تعریف و تبیین کارگر مهاجر و انواع آن: برای تحلیل موضوع مذکور ضروری است مختصراً تعریفی از کارگر مهاجر ارائه گردد. کارگر مهاجر(Migrant worker) فردی است که اقدام به مهاجرت در داخل سرزمین خود یا به خارج از کشور می نماید تا به مشاغلی از جمله کارهای فصلی بپردازد. آنچه که مسلم است، کارگران مهاجر معمولاً به صورت دائم در یک منطقه یا کشور کار نمی نمایند. کارگران مهاجر که خارج از مرزهای خود کار می نمایند، ممکن است تحت عنوان کارگر خارجی یا کارگر مهاجر به کار گرفته شوند، به خصوص وقتی قبل از خروج از کشور از طرف کشور میزبان دعوت نامه دریافت کرده باشند. البته به موجب تعریف ماده 11 مقاوله نامه شماره 97 و 143(که در مباحث آینده مورد مطالعه قرار گرفته اند) از کارگر مهاجر؛ اشخاصی هستند که به قصد استخدام برای یک شغل خاص و نه شاغل شدن به عنوان غیرخویش فرما از کشوری به کشور دیگر می روند و به شکل قانونی پذیرفته می شوند و شامل کارگران مرزی، ورود و اقامت کوتاه مدت صاحبان مشاغل آزاد و هنرمند و دریانوردان، اشخاص به قصد تحصیل و کارکنان سازمان ها و کارخان ها نمی شوند. بدیهی است که این گروه ها، از دایره کارگر مهاجر خارجند.

در هر صورت کارگران مهاجر به صورت های قانونی(یعنی؛ دارای مدارک و مجوزهای قانونی در کشوری محل اقامت) یا غیرقانونی(یعنی بدون رعایت ترتیبات قانونی و به صورت مخفیانه و بدون داشتن ویزا وارد کشور مقصد می شوند)، تقسیم می شوند.

باید توجه نمود که مفهوم کارگر مهاجر غیرقانونی با پناهنده متفاوت می باشد. پناهنده در واقع به دلایل مختلف مذهبی، سیاسی، اجتماعی و مانند آن نمی تواند در کشور متبوعش با آمنیت و ارامش زندگی کند و به دلیل ترس از جانش به مهاجرت اجباری روی می آورد و در کشور مقصد تحت عنوان پناهنده زندگی می نماید.

انواع کشورها با توجه به مفهوم مهاجر: کشورها را می توان به کشورهای مبدأ(کشوری که کارگر مهاجر تابعیت آنجا را دارد و ممکن است در زمره کشورهای مهاجر فرصت یا مهاجر پذیر باشند) و کشور مقصد (کشوری که کارگران مهاجر برای اشتغال به کار انتخاب کرده اند) تقسیم بندی نمود.

انواع حمایت ها؛ در مورد انواع حمایت های که در حقوق بین الملل و مجموعه اسناد فراملی از کاگر مهاجر می گردد، می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

الف- حمایت های حقوق بشری: منظور از حمایت های حقوق بشری، مجموع حقوق و آزادی های است که همه انسان ها صرفاً به دلیل انسان بودن از آن برخوردار هستند. این حقوق که به هیچ مذهب، جغرافیا، فرهنگ، نظام مالی و اجتماعی و... کشور وابستگی ندارد، شامل کارگر مهاجر نیز می گردد.

ب- حقوق کارگر مهاجر در حقوق بین الملل:

1- منشور سازمان ملل متحد مصوب 1945؛ در ماده 1 آن؛ به مقاصد و اهداف سازمان ملل در چهار بند پرداخته و در بند 3 خود پیشبرد و تشویق و احترام به حقوق بشر و آزادی های اساسی برای همگان بدون تبعیض از حیث نژاد، جنس، زبان و مذهب پرداخته است.

2- اعلامیه دنیای حقوق بشر مصوب 1948؛ اعلامیه دنیای مذکور به عنوان مهمترین سند بین المللی حقوق بشری، شامل بنیادی ترین و اساسی ترین مبانی فکری حقوق بشری هستند که دیگر اسناد بین المللی بر مبنا و پایه اصول حقوقی مندرج در آن وضع و تصویب شده اند. در این سند مجموعه حقوق بنیادین بشری ذکر شده است که شامل کارگر مهاجر نیز می گردد.

3- میثاق بین المللی حقوق مالی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 1966 مجمع عمومی سازمان ملل؛ در ماده 2 آن آمده است که دولت ها موظفند بر طبق منشور ملل متحد به ترویج احترام دنیای و موثر حقوق و آزادی های بشری رفتار کند و در این خصوص بدون هیچ تبعیض از حیث نژاد، جنس، مذهب، عقاید و... می بایست حقوق بشری تضمین گردد. این میثاق در نهایت دولت ها را در اجرای این اهداف تشویق می نماید.

4- میثاق بین المللی حقوق مدنی- سیاسی مصوب1966 مجمع عمومی سازمان ملل؛ در این سند نیز به موجب بند1 ماده 2 تصریح شده است که دولت ها طرف این میثاق متعهد شده اند که حقوق شناخته شده در این میثاق را درباره کلیه افراد مقیم در قلمرو و تابع حاکمیت خود بدون تمایز از هر حیث محترم شمرده و تضمین نمایند.

5- کنوانسیون بین المللی برطرف هر گونه تبیعض نژادی مصوب1965 مجمع عمومی سازمان ملل؛ در این سند به تعریف تبعیض نژادی(ماده 1) پرداخته که بدیهی است کارگر مهاجر نیز در معرض تبعیض های متعدد قرار گرفته است و مفاد این کنوانسیون می تواند زمینه حمایت از آنان را فراهم کند.

6- کنوانسیون منع شکنجه، مجازات ظالمانه و رفتار غیرانسانی مصوب 1984 مجمع عمومی سازمان ملل نیز به عدم رفتارهای غیر انسانی نسبت به هر فردی به طور مطلق اشاره می نماید که بدیهی است یکی از اشخاص مورد حمایت کارگران مهاجر می باشند.

7- کنوانسیون حقوق کودک مصوب 1989 مجمع عمومی سازمان ملل؛ علاوه بر تأکید بر ممنوعیت خرید و فروش کودک، هرزه نگاری و خودفروشی آنها، به بچه ها کارگر(مهاجر) غیرقانونی نیز می پردازد. در واقع این سند با تاکید بر غیرقانونی بودن کارگر کودک (مهاجرغیرقانونی) می تواند یاری زیادی به کارگر مهاجر نماید.

8- کنوانسیون امحای کلیه اشکال تبعیض علیه زنان مصوب1979 مجمع عمومی سازمان ملل؛ وظیفه اصلی این کنوانسیون؛ از بین بردن تمام اشکال تبعیض علیه زنان می باشد. واضح است که تقریباً نیمی از کارگران مهاجر را زنان تشکیل می دهند و این سند نیز به وسیله محو و یا کاهش تبعیض علیه آنها می تواند گام موثری باشد.

نکته : مطلبی باید یادآوری نمود این است که در میان منابع فوق الذکر در مورد کارگر مهاجر قاعده ای صریح وضع نشده لکن از فحوا و اطلاق و عام بودن برخی از قواعد و مقررات می توان به حمایت اسناد مذکور از حقوق کارگر مهاجر نیز پی برد. در ادامه به اسنادی اشاره می گردد که به طور صریح در مورد کارگر مهاجر قواعد مشخصی وضع کرده اند.

اسناد بین المللی دیگر : مقاوله نامه و توصیه نامه ها؛

- مقاوله نامه شماره 97 مصوب 1949 سازمان بین المللی کار تحت عنوان مهاجرت برای اشتغال؛ که به منظور تسهیل حرکت نیروی کارگر مازاد از قاره اروپا به دیگر نقاط دنیا تصویب شده است. این مقاوله نامه علاوه بر تعریف کارگر مهاجر، به دنبال جویای شغل در بند 1 ماده 11 می باشد و مفاد آن به طور اختصاصی به کارگران مهاجر قانونی پرداخته است. ضمناً ایران آن را امضا کرده ولی هنوز به تصویب نرسانده است.

- مقاوله نامه شماره 143 تحت عنوان مقررات تکمیلی کارگران مهاجر مصوب کنفرانس عمومی سازمان بین المللی کار در ژوئن 1975؛ (این سند به حمایت از کارگر مهاجر قانونی می پردازد لکن در مواد 1-9 آن حداقل حقوق کارگر مهاجر غیرقانونی در دریافت حقوق حاصل از اشتغال قبلی را نیز حمایت می نماید.)

- توصیه نامه شماره 86 سازمان بین المللی کار در ژوئن 1949؛ به عنوان مکمل مقاوله نامه شماره 97 فوق الذکر می باشد که راهکاری عملی اشتغال کارگر مهاجر موضوع مقاوله نامه شماره 97 را بیان می نماید.

- توصیه نامه شماره 100 که نیز به حمایت از کارگر مهاجر در کشورهای سرزمین های توسعه نیافته می پردازد، مصوب سازمان بین المللی کار در سال 1955 می باشد.

- همچنین می توان به توصیه نامه شماره 151 تحت عنوان؛ منافع کارگران شاغل در کشورهای بیگانه اشاره کرد. این توصیه نامه در واقع در جهت اجرایی شدن مقاوله نامه 143 فوق الذکر توسط سازمان بین المللی کار در سال 1975 به تصویب رسیده است.

مسؤلیت ها دولتهای مبدأ و مقصد

الف- مسؤلیت دولت- کشورهای مبدأ در برابر کارگران مهاجر به اختصار شامل موارد ذیل است:

- تضمین حق پیشرفت کافی برای کارگر مهاجر؛

- ارائه اطلاعات به کارگر مهاجر در طی فرایند مهاجرت؛

- نظارت بر آیین نامه های بنگاه های کاریابی و ارائه دهندگان مشاغل؛

- ایمنی محیط کار؛

- ارائه خدمات کنسولی به کارگران مهاجر؛

- هماهنگ سازی قوانین ملی با استانداردهای اصلی سازمان بین المللی کار؛

- وضع مقررات مناسب و نظام مند برای امکان بازگشت مهاجران به کشور مبدأ

ب- تعهدات دولت های مقصد:

- تضمین دسترسی به اشتغال و دستمزد کافی؛

- وضع قراردادهای استخدامی استاندارد بین المللی برای کارگر مهاجر؛

- ایجاد سازمان های کارگری برای مذاکرات گروهی کارگران مهاجر؛ که به هدف تضمین حقوق بنیادی کارگر می باشد.

- حق داشتن گذرنامه، کار و مدارک شخصی،

- منع توقیف اسناد و مدارک؛

- آزادی جابجایی در کشور مقصد؛

- دریافت گواهینامه رانندگی

- تسهیلات اقامتی؛

- منع اخراج و حمایت در برابر بیکاری

- مدیریت و حمایت انسانی و حقوق بشری از خانواده (همسر و فرزندان) کارگر مهاجر؛

- اعمال سیاست های محو تبعیض های مختلف علیه کارگر مهاجر؛

- رسیدگی به امور بهداشتی و ایمنی،

- دسترسی کارگر مهاجر به سیستم حقوقی و جزای و حتی اداری کشور برای انجام کارهای مربوطه،

- رعایت قانون غیرتبعیض آمیز در فرایند رسیدگی بر جرایم و تخلفات آنها،

- احترام به فعالیت های مذهبی و عقیدتی،

- حق داشتن مالکیت اموال منقول و غیرمنقول.

..............

*حقوقدان و عضو کانون وکلای بین المللی

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا