شادمانی؛ گمشده انسان معاصر - مجله یک کامپیوتر

استنباط بشر نیز از غایت زندگی، رسیدن به شادمانی بوده است. با وجود این؛ در طول تاریخ درک بشر از نشاط متفاوت بوده است و تلاش های بسیاری برای فهم و تعریف نشاط انجام گرفته که این مفهوم را در ظرف زمان و مکان دگرگون نموده است. در مجموعه ادبیات نظری، نشاط عمدتاً به معنای عاطفه مثبت، رضایت از زندگی و نبود عاطفه منفی تعریف شده است. در واقع احساس نشاط یکی از ابعاد سلامت روان و عواطف مثبت است که در مقابل احساسات منفی از قبیل افسردگی، اندوه و یأس قرار می گیرد.

جامع ترین و در عین حال عملیاتی ترین تعریف شادمانی اینگونه تعریف شده است. شادمانی به قضاوت فرد از درجه با میزان مطلوبیت کیفیت کل زندگی اطلاق می شود. به عبارت دیگر شادمانی به این معنا است که فـرد چقدر زنـدگـی خود را دوست دارد.

تحقیقاتی که توسط دانشمندان علوم اجتماعی انجام گرفته نشان می دهد حالت های عاطفی مثبت از جمله احساس نشاط بر سلامت افراد تأثیر بسزایی دارد. در تحقیقات تعیین شده است که احساسات مثبت موجب افزایش انعطاف پذیری جسمی، روانی و تفکر خلاقانه تر می شود. احساس نشاط موجب ایجاد انرژی، شور، حرکت و پویایی در جامعه می شود، افراد را برای زندگی بهتر آماده می کند و به دلیل ویژگی مسری بودن آن بستگی های فرد را با محیط افزایش می دهد. احساس شادکامی همچون سپری می تواند آدمی را در برابر مسائل محافظت نموده و سلامت او را تضمین کند. همچنین افراد شاد تمایل بیشتری به سالم رفتار کردن دارند و به احتمال زیاد از رفتارهای ناسالم دوری می نمایند.

اما امروزه با وجود ماشینی شدن زندگی و پیشرفت در زمینه فناوری و تأمین آسایش، نه تنها احساس بهزیستی و نشاط افزایش نیافته بلکه تنش های فکری و شرایط محیطی به کاهش احساس نشاط منجر شده است و این امر سلامت گروه های مختلف جامعه را به خطر می اندازد.

در یک پژوهش فراتحلیلی، مهم ترین ویژگی های شخصیتی افراد شاد را عاطفه مثبت و عزت نفس گزارش نموده اند. همچنین صاحبنظران روان شناسی شادی، عزت نفس را جزء جدایی ناپذیر شادی و نشاط می داند. علاوه بر این، اغلب روان شناسان انسان گرای سده اخیر، نظیر مازلو، راجرز و کلارک نیز مزایا و اهمیت زیادی برای عزت نفس بالا قائل شده اند و یکی از شاخص های سلامت روانی و ویژگی های افراد برخوردار از عزت نفس بالا را داشتن نگرش مثبت و احساس شادی و لذت از زندگی برشمرده اند

بر همین مبنا از سال 2000 میلادی به بعد در نگاه سازمان ملل برای تعیین سطح توسعه یافتگی کشورها متغیرهای نشاط یا شادکامی امید به آینده خشنودی و رضایت افراد به عنوان یک متغییر کلیدی وارد محاسبات شده است. اگر جامعه ای می خواهد توسعه و پیشرفت کند و به آرمان انسانی خود برسد لازمه آن داشتن شهفرایندانی با نشاط و شاداب است و زمانی می توان به کمال نشاط اجتماعی رسید که تمامی آحاد مردم با نشاط و شاداب باشند. با نشاط اجتماعی می توان به اهداف اجتماعی سیاسی، فرهنگی و... دست یافت.

عوامل موثر بر شادمانی چیست؟

مطالعات مختلـف نشان می دهد کـه ابعاد شخصیتی افـراد بـر شادمانی آن ها تأثیر زیادی دارد. به نظر برخی از کارشناسان، دو بعد شخصیت انسان در تعیین میزان شادمانی از اهمیـت بیشتری برخوردارند. یکی از این دو بعـد برونگرایی و آرامش و دیگـری را درونگرایی و عصبانیت می نامند. صاحبنظران معتقدند بیشتر مردم شخصیتی تک بعدی و افراطی ندارند، یعنی فرد طبیعـی نـه کـاملاً درونگراسـت و نه کسی است کـه کـاملاً خونسـرد است. بـا ایـن حـال، آرام و نه کـاملاً خشن و عصبانی است. شخصیت بسیاری از افراد در یک بعد نسبت به بعد دیگر پیشرفته تر است.

عزت نفس

عزت نفس نیز یکی از عواملی است که بر میزان شـادمانی افـراد تـأثیر زیادی دارد. دانشمندان عزت نفس را اساسی ترین عامل شادمانی می دانند و گزارش نموده اند که عزت نفس یکـی از مـهم ترین پیشبینی نماینده های شـادی است. اهمیت عزت نفس در ایجاد شادمانی به حدی است که برخـی پژوهشگران روانشناسی شـادی، آن را جزء جدایی ناپذیر شـادمانی می داننـد.

سرمایه های اجتماعی

یکـی از مفـاهیمی کـه در سال های اخیر وارد حـوزه علوم اقتصادی شده است، مفهوم سرمایه اجتمـاعی اسـت. دانشمندان سرمایه اجتماعی یا همبسـتگی اجتماعی را چگونگی شـبکه روابـط اجتمـاعی دوسـتی ها، احسـاس کنـترل شـخصی و اعتماد اجتماعی می داند. به عقیدە او سرمایه اجتماعی بیش از سرمایه انسانی مانند سطح تحصیلات، درآمد، موقعیت اجتمـاعی فـرد بـر مـیزان شادمانی افراد جامعه اثر می گذارد.

فعالیت های اوقات فراغت

فعالیت های اوقات فراغت منبع بسیار خوبی برای ایجاد شادمانی هستند. شادی آفرینی فعالیت های اوقات فراغت را با اسـتفاده از دو تئوری می توان توضیح داد. تئوری اول مربوط بـه انتخـابگر بـودن انسان است. از آنجا که فعالیت های اوقـات فراغـت، فعالیت هایی با آزادی عمل در مورد آن ها هستند که فرد با توجه به علاقه خود تصمیم گیری می کند؛ اینگونه فعالیت ها حتی وقتی که فـرد را از نظر جسمانی آزار می دهند نـیز موجـب شـادمانی او می شـوند.

شرایط اقتصادی

به نظر می رسد شادمانی انسان با افزایش ثروت افزایش می یـابد و کاهش ثروت، شادی را می کـاهد. برخـی از صـاحبنظران نـیزهمیـن عقیده را دارند. برخی از تحقیقات چنیـن گـزارش نموده انـد کـه مردم کشورهای ثروتمند از مردم کشورهای فقیر بسیار شادترند. برخی از پژوهش ها نشـان می دهـد کـه ایـن ارتبـاط در بیـن اقشار کم درآمد بیشتر است؛ یعنی درآمد تا اندازه ای کـه نیازهـای مادی افراد را بر طرف می سازد بر شادمانی تأثیر دارد، ولی درآمـد بیش از حد مورد نیاز شادمانی را افزایش نمی دهد.

سلامت

شادمانی و سلامت با یکدیگر ارتباط دارنـد. برخـی از تحقیقـات بیـانگر این نکته هستند که شادی، دستگاه ایمنی را تقویت می کند و دستگاه ایمنی، سلامت فرد را بهبود می بخشد. دانشمندان معتقدند که عواطف مثبت به خصـوص شادی، فعالیت های قلبی عروقی و سیستم ایمنی را بهبود می بخشد.

اعتقادات مذهبی

یکی از عوامل موثر بر ایجاد شادمانی ایمان مذهبی است. از آنجایی که فرد با ایمان دارای ارتباطات و اعتقادات مذهبی است کمتر احساس پوچی و رها شدگی می کند. ایمان مذهبی تاثیر بسیاری بر شادمانی دارد. فعالیت های مذهبی دارای کارنمودهایی هستند که موجب افزایش شادمانی فردی می شود.

به طور کلی نشاط افراد در اجتماع می تواند زمینه ورود جوامع به فرایندهای توسعه یافتگی را فراهم نموده و جوامع در این راستا پیروز شود. توسعه و نشاط ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند که برای رسیدن به آن ها باید تمرکز صورت گیرد. سیاست گذاران کشور برای ارتقای سطح نشاط اجتماعی بر روی متغییرهای موثر بر آن مانند رضایت از زندگی رفاه اجتماعی و... تمرکر نمایند تا با افزایش نشاط اجتماعی افراد زمینه برای دستیابی و فرایند توسعه را فراهم سازند.

منابع:

شریف زاده، ح. ا و دیگران. (1396). بررسی عوامل موثر بر نشاط اجتماعی در ایران. راهبرد فرهنگ. شماره چهلم. صص: 180-160.

میرشاه جعفری، س. ا. و دیگران. (1381).شادمانی و عوامل موثر بر آن. تازه های علوم شناختی. شماره 3. صص: 58-50.

رضا دوست، ک و دیگران. (1394). بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط. نشریه جامعه شناسی کاربردی. شماره 3. صص: 22-1.

اسلیم فا

فیس راز