شیرین یزدان بخش؛ مادری که فرزند ندارد - مجله یک کامپیوتر

جالب تر اینکه در همین نخستین حضور در عرصه هنرپیشگی و فیلم سینمایی لطفا مزاحم نشوید سیمرغ بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر هم را بگیری. این ها گوشه ای از سرنوشت جالب شیرین یزدان بخش است که خیلی اتفاقی بازیگر شده و توانسته با ایفای نقش مادر در سینما صندلی ویژه ای پیدا کند.

گرچه چند سالی است در نقش مادر های مهربان و دوست داشتنی هنرنمایی می نماید، اما با تفاوت هایی که میان نقش ها قائل می گردد از تکرار فرار می نماید. به مناسبت میلاد حضرت فاطمه (س) و روز مادر سراغ او رفته ایم و از نقش های مادرانه اش پرسیده ایم. این تبادل نظر وقتی برایمان جالب شد که متوجه شدیم او هرگز در زندگی واقعی اش مادر نشده و این حس و حال مادری را فقط در فیلم هایش تجربه نموده و دوستش دارد. خواندن این گفت وگوی صمیمی با مادر 71 ساله سینمای ایران خالی از لطف نیست.

اجازه بدهید سؤال اول را از نقش های مادرانه تان آغاز کنیم. شما در همه فیلم هایتان نقش مادر را ایفا نموده اید، اما وقتی به نقش هایتان دقت می کنیم متوجه می شویم که از بازی کلیشه ای دور بوده و هر بار نقش مادری متفاوت را به نمایش کشیده اید. گاهی، چون مادر شهیدی در بوسیدن روی ماه از سال ها چشم انتظاری روایت می کنید و گاهی هم چهره متفاوتی از یک مادر را در ابد و یک روز به نمایش می گذارید. از این حس و حال های متفاوت مادری برایمان بگویید.

اتفاقا در هر دو نقش که گفتید و حتی نقش های دیگری که به عنوان مادر بازی نموده ام همواره عشق به فرزند و مهربانی بی حد و مرز مادر را نشان داده ام. اما خب شرایط اجتماعی در سبک زندگی مادران هم بی تأثیر نبوده و محبت شان را با رفتاری متفاوت از یکدیگر نشان می دهند.

خودتان بیشتر کدام نقش مادری را که بازی کردید، دوست دارید؟

همه نقش هایم را دوست داشته ام که بازی نموده ام.

بازی کدامیک از همکاران در نقش مادر برایتان همواره خاطره ساز و دوست داشتنی بوده است؟

من در حدی نیستم که از بازی زیبای پیشکسوتان این حوزه صحبت کنم. بسیاری از مادر های بازیگر هستند که به خوبی در فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی هنرنمایی نموده اند. اگر اجازه می دهید اسم کسی را نبرم تا خدایی ننموده کسی از قلم نیفتد.

از حس و حال مادری در دنیای واقعی برایمان بگویید. چند فرزند دارید؟

راستش را بخواهید من مادر بودن و این حس زیبا را فقط در فیلم هایم تجربه کردم و هیچ وقت فرزندی نداشتم. البته نداشتن فرزند هم به خواست من و همسرم بود. همسرم جوان بود که فوت کرد. گرچه 42 سال داشت، اما به نظر من جوان بود و سن و سال زیادی نداشت. رفیق و همدم من بود. در اوج جوانی او را از دست دادم. نداشتن او بغض همیشگی زندگی من است. حالا هر وقت می خواهم حس دلتنگی و از دست دادن را در نقش هایم خوب تجربه کنم به یاد غم از دست دادن این عزیزم می افتم.

اجازه بدهید کمی فضای تبادل نظر را عوض کنیم. چطور در این سن و سال پای شما به سینما کشیده شد؟

من 32 سال کارمند دولت بودم در شرکت دخانیات که وابسته به وزارت صنایع و معادن بود کار می کردم. دقیقا 31 سال و 6 ماه در آنجا کار کردم و به عبارتی عمری به کار اداری صبح تا بعد ازظهر عادت نموده بودم. کار را دوست داشتم و هیچ وقت هم از این کار خسته نمی شدم. وقتی بازنشسته شدم خیلی حوصله ام سر می رفت. بهترین دارو را خواهرم برای من تجویز کرد؛ اینکه به تماشای تئاتر و دیدن کنسرت بروم. گفت: شیرین تو تنهایی، نه بچه ای دور و برت داری و نه آقابالاسری. بیا برو فیلم و تئاتر ببین. تو که این همه عاشق موسیقی هستی برو تماشای کنسرت. به همین خاطر برنامه حضور در سالن های نمایش و تماشای تئاتر و همچنین رفتن به کنسرت را برای خودم معین کردم. دیگر رفتن به تئاتر جزء برنامه روزانه من شده بود و اغلب تئاتری ها را مرا به عنوان تماشاگر پای ثابت می شناختند.

در جوانی دوست داشتید بازیگر شوید یا حتی بعد از بازنشستگی و با تماشای نمایش های بسیار به سرتان نزده بود که بازیگر شوید؟

نه ابداً.

پس چطور سر از سینما در آوردید؟

همه چیز زیر سر افشین هاشمی است. او خودش بازیگر و نویسنده و کارگردان است. او مرا برای بازی به محسن عبدالوهاب معرفی کرد. اولش اصلا راضی نمی شدم، اما افشین رگ خواب مرا می دانست و مرا راضی کرد.

از ورود به دنیای بازیگری پشیمانید؟

بحث پشیمانی نیست. هر چیزی ذوق و شوق خودش را می طلبد. شاید اگر جوان تر بودم بیشتر ذوق بازیگری داشتم. بیشتر به فکر نشان دادن استعداد و دریافت جایزه و دیپلم افتخار بودم. البته از دریافت جوایزم خشنودم و ناشکری نمی کنم، اما خب دیگر سن و سالی از من و این شور و شوق جوانی گذشته است.

فکر می کردید با نخستین بازی تان در جشنواره فیلم فجر برگزیده و تندیس بلورین سیمرغ بگیرید؟

نه ابداً. اصلاً دنبال این چیز ها نبودم. سرم به خواندن کتاب و موسیقی مشغول بود. من از همه دوستان و عوامل فیلم هایی که بازی کردم، به ویژه کارگردان های فیلم ها تشکر و قدردانی می کنم. من پیرزنی هستم که نه کلاس بازیگری رفتم و نه تمرین تئاتر می کردم. این دوستان بودند که به من اعتماد نموده و در هر سکانس فیلم مرا همراهی کردند. بی تعارف می گویم که من کاری ننموده ام و همگی، کوشش این دوستان بوده است. اگر جایزه گرفتم از کاربلدی کارگردان فیلم هاست.

البته شما خیلی شکسته نفسی می کنید. به هر حال بازی خوب شما را نمی توان نادیده گرفت؟

من بازی نمی کنم، زندگی می کنم.

دوست دارید حالا که وارد دنیای بازیگری شدید نقش خاصی را بازی کنید یا بیش از پیش خوش بدرخشید؟

نه مادرجان. من خیلی دنبال این چیز ها نیستم. الان هم دست خودم باشد فیلم جدید بازی نمی کنم. گاهی آن قدر اصرار می نمایند که من در رودروایسی و تعارف و از سر ارادتی که به دوستان دارم پیشنهادشان را قبول می کنم.

پس اهل مطالعه هم هستید؟

بله قبلا خیلی زیاد. همسرم اهل کتاب خریدن بود. عشقش این بود که جلوی کتابفروشی های دانشگاه تهران قدم بزند و کتاب بخرد. خودم کتاب های مختلفی می خواندم؛ از رمان های ایرانی و خارجی تا کتاب هایی در زمینه آمار و ژئوپلیتیک گرسنگی! یا کتابی خریده بودیم به نام هنر در گذر زمان که نمی شد یک دستی بلندش کرد! از آنجا که شرکت ما هم کتابخانه خیلی بزرگی داشت از مطالعه دور نماندم. شاید اصلا همین مطالعه زیاد بود که حالا مجبورم کتاب نخوانم.

چرا کتاب نخوانید؟

نه، به دلیل افزایش فشار چشم دیگر نمی توانم کتاب بخوانم. پزشکان تشخیص دادند که فشار چشمم بالاست و باید احتیاط کنم. خودم حس می کنم وقتی مطالعه می کنم چشم هایم اذیت می شوند. با این حال عاشق کتابم و دوست دارم حداقل به وسیله رادیو گاهی کتاب بشنوم. همدم این روز های من رادیوست و البته شنیدن موسیقی.

چه خوب پس دوستدار موسیقی هستید. بیشتر چه سبک موسیقی را دوست دارید؟

من موسیقی را دیوانه وار دوست دارم. هم سنتی و هم پاپ را می پسندم، اما بیشتر با سن و سال من موسیقی سنتی تناسب دارد. (با لبخند). بیشتر اوقات که تالار وحدت کنسرت موسیقی سنتی برگزار می نماید من شرکت می کنم. موسیقی پاپ را هم اگر خوب باشد گوش می دهم. برای مثال آثار استاد محمد نوری، محمد اصفهانی در سبک پاپ شنیدنی هستند. به نظر من اگر موسیقی اصالتی داشته باشد فرق نمی نماید پاپ باشد یا سنتی. ساز سولو را هم دوست دارم. مثل سمفونی های بتهوون و موتزارت. از این نظر خیلی با همسرم هماهنگی داشتیم. آن زمان تمام نوار کاست های این ها را داشتیم و گوش می کردیم؛ مثلا باله فندق شکن چایکوفسکی را.

شما که اینقدر به موسیقی علاقه دارید نوازندگی هم می کردید؟

نه متأسفانه. وقتی 8 سالم بود جزو گروه سرود مدرسه بودم و برنامه اجرا می کردم. همه به من می گفتند به تو می خورد خواننده شوی! خانواده ام هم از موسیقی بی بهره نبودند و می گردد ادعا کنم که این علاقه ریشه خانوادگی دارد. پدر و مادرم علاقه زیادی به موسیقی داشتند. با اینکه پدرم ارتشی بود، اما علاقه زیادی به موسیقی و ساز داشت. خودش هم تار می زد. شوهرخاله ام عموی فرهنگ شریف بود؛ یعنی دورادور با موسیقی در ارتباط بودیم، اما خودمان بیشتر مستمع بودیم. دوست داشتم موسیقی را دنبال کنم، اما خیلی زود و تقریبا 19 ساله بودم که کارمند شدم. تا 50 سالگی سر کار می رفتم و فرصتی برای پرداختن به هنر موسیقی و کار هایی از این قبیل نداشتم. گرچه از قدیم گفته اند ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است، اما برخی رشته ها مثل موسیقی واقعا احتیاج به کسب تخصص و مهارت در دوران جوانی دارد و من دیگر حال و حوصله یاددریافت نت های موسیقی و چیز هایی از این قبیل در سن 50 سالگی را نداشتم. اما عوض آن الان فقط مستمع پروپاقرص موسیقی هستم.

کمی گزیده کار می کنید. علت خاصی دارد؟ پیشنهاد های زیادی هم برای بازی به شما می گردد، ولی بیشتر نقش ها را نمی پذیرید.

چندان توان و کشش این کار را ندارم. در این سن و سال باید بیشتر به شرایط جسمانی ام توجه کنم و حواسم به وقت خواب و استراحتم باشد.

صحبت انتهای؟

حالا که قرار است گفت وگوی ما در آستانه روز مادر منتشر گردد از همین جا این روز را به همه بانوان ایرانی و مادران دوست داشتنی این سرزمین تبریک عرض می کنم. دعا می کنم خداوند فرزندانشان را برایشان حفظ کند. جا دارد یادی هم از مادر عزیزم فروغ جان کنم که سال هاست دار فانی را وداع گفته و امیدوارم روحش شاد باشد.

من پیرزنی هستم که نه کلاس بازیگری رفتم و نه تمرین تئاتر می کردم. این دوستان بودند که به من اعتماد نموده و در هر سکانس فیلم مرا همراهی کردند. بی تعارف می گویم که من کاری ننموده ام و همگی، کوشش این دوستان بوده است. اگر جایزه گرفتم از کاربلدی کارگردان فیلم هاست

بازی سخت در آشغال های دوست داشتنی

این روز ها صحبت از اکران فیلم سینمایی آشغال های دوست داشتنی اصل است. نسخه اول این فیلم به کارگردانی، نویسندگی و تهیه نمایندگی محسن امیریوسفی، سال 1391 ساخته شد. این فیلم که درباره حوادث بعد از انتخابات سال 1388 است در اواخر بهمن ماه سال 1397 پیروز به دریافت مجوز اکران شد و مورد استقبال عموم نهاده شد. البته جالب است بدانید که در دی ماه سال جاری معین شد که بهروز وثوقی در نسخه اصلی این فیلم بازی نموده و دلیل توقیف هفت ساله فیلم حضور او بوده است. حالا از گوشه و کنار خبر هایی ضدونقیض از اکران خاص نسخه اصلی این فیلم با بازی وثوقی هم به گوش می رسد. در این فیلم شیرین یزدان بخش با دخترخاله میانسالش (سیما) در یک خانه قدیمی زندگی می نماید.

در بخش های زیادی از این فیلم یزدان بخش باید با قاب های عکسی که در خانه دارد صبحت کند و این کار برای خودش هم چندان ساده نبوده و می گوید: بازی در فیلم آشغال های دوست داشتنی از همه نقش هایی که بازی نموده ام سخت تر بود، چون در اینجا کسی مقابل من بازی نمی کرد و من مجبور بودم اغلب دیالوگ هایم را با قاب های عکس خالی بازی کنم و از آن ها حسی نمی گرفتم. این، کار ساده ای نیست. من معتقدم من کاره ای نبودم و همه این ها نتیجه کوشش کارگردان فیلم، آقای امیریوسفی عزیز بود که لحظه به لحظه مرا همراهی و هدایت می کرد. بعد ها گروه تدوین بخش هایی از بازی کسانی که نقش همسر، فرزندان و برادر مرا داشتند به فیلم اضافه کردند. ناگفته نماند وقتی انتها کار و خروجی را دیدم واقعا خستگی از تنم بیرون رفت. بازخورد خوب و استقبال مردم هم برای من ارزشمند بود.

از راه رسیده سیمرغ می گیرد

شانس است دیگر! گاهی در سن کودکی و نوجوانی در خانه را می زند و گاهی هم در سال هایی که عمری از آدم گذشته است. او با نخستین حضورش در سینما، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن از بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم لطفاً مزاحم نشوید می گردد. اما خودش خیلی ذوق و شوقی برای این جایزه ندارد و می گوید: دخترم هر چیزی سن خودش را دارد. من هم در دوران کارمندی به دنبال ارتقای شغلی بودم و این مهم ترین چیز در آن روز ها برای من بود.

اما از دریافت سیمرغ خشنود شدم، ولی نه به اندازه دیگر برنده های جشنواره. خودم دوست داشتم خانم سلیمه رنگزن بازیگر فیلم عصر روز دهم برنده جایزه گردد، چون بازی او در فیلم عروس آتش را بسیار دوست داشتم. من همینطوری نشسته بودم و آماده تشویق فرد برنده بودم که ناگهان اسم مرا صدا زدند. به هر ترتیبی بود، رفتم بالا و سیمرغم را گرفتم.

پرکار در سینما

شیرین یزدان بخش فقط فیلم سینمایی بازی می نماید و خودش می گوید که پیشنهاد های زیادی دارد، اما در این سن و سال توانایی بازی طولانی و حضور در مجموعه های مختلف را ندارد؛ و تقریبا هر سال دست پر به جشنواره فیلم فجر آمده و هر بار جلوه ای دیگر از مهربانی و ایثار مادر های ایرانی را به تصویر کشیده است. از فیلم های سینمایی که او در آن نقش آفرینی نموده است می توان به هزارتو، غلامرضا تختی، به وقت خماری، جاده قدیم، لس آنجلس تهران، سارا و آیدا، آااادت نمی کنیم، آبجی، ابد و یک روز، یک روز به خصوص، وارونگی، بهمن، نزدیکتر، ملبورن، برف، آشغال های دوست داشتنی، استرداد، بوسیدن روی ماه، برف روی کاج ها، جدایی نادر از سیمین و لطفاً مزاحم نشوید اشاره نمود.

بانوی پر افتخار

گرچه دیر به دنیای بازیگری دعوت شده، اما جوایز و افتخارات هنری اش کم نیست. او در بیست و یکمین جشن سینمای ایران برای بازی در فیلم آشغال های دوست داشتنی نامزد بهترین بازیگر نقش اول زن شد. در سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر هم برای هنرنمایی در ابد و یک روز نامزد بهترین بازیگر نقش دوم زن شد.

برای بازی در فیلم بوسیدن روی ماه در سی امین دوره جشنواره فیلم فجر هم نامزد بهترین بازیگر نقش اول زن شد. همچنین برای همین فیلم در بخش جلوه گاه شرق جشنواره سینما آسیا دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول را گرفت. اما بهترین جایزه اش همان سیمرغی بود که برای بازی در فیلم لطفاً مزاحم نشوید به عنوان بهترین بازیگر نقش دوم زن از بیست وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر گرفت.

مجله شرقیا