ناگفته های نشررا درمجموعه مستند یک قرن کتاب بخوانید - مجله یک کامپیوتر

به گزارش خبرنگاران خراسان رضوی، مدیرکل صدا و سیمای استان یا اشاره یه اهمیت نشر، فرایند تاریخ نشر را اینچنین آنالیز می نماید : نگاه پژوهشی به راه پر فراز و فرود نشر در گستره سالهای متمادی موضوع مهمی است که گرچه پیش از این به آن پرداخته شده است، اما هیچگاه اثری با نگاه جامع، دربرگیرنده و در خور قدمت نشر ایران به جا نمانده است .

نصرپوردر ادامه اضافه می نماید: نشر در ایران به معنای امروزین کلمه از دوره مشروطه شروع شد ،پیش از این دوره، انتشارات به معنای دسترسی توده مردم به کتاب معنی نداشت و کتاب ها بیشتر در اختیار خواص و صاحبان قدرت بود، دوره مشروطه نقطه عطفی در تاریخ نشر ایران است، چراکه در این دوره سطح سواد مردم افزایش یافت، لزوم گسترش کتاب در میان مردم بیش از پیش احساس شد، بر شمار چاپخانه ها به قصد انتشار روزنامه افزوده شد، نمایشنامه نویسی و اجرای تئاتر رونق گرفت، متون ترجمه شده به نسبت آثار تألیفی افزایش یافت، و پدیده شب نامه نویسی به علل سیاسی رواج پیدا کرد.

وی ادامه می دهد: : نقطه عطف بعدی در تاریخ نشر ایران انقراض سلسله قاجار و تأسیس حکومت پهلوی اول بود به این ترتیب، در این بخش از پژوهش به سال های 1300 تا 1320 شمسی پرداخته می شود وبا روی کار آمدن پهلوی اول و تأسیس نهادهای حکومتی فراوان از جمله دادگستری، دانشگاه، راه آهن، اداره پست و...، احتیاج به انتشار انواع کتاب و مواد دیگر از جمله کتب درسی و دانشگاهی، کتب قانون و آیین نامه ها و منابعی از این دست بیش از پیش احساس شد. محل چاپ اغلب این منابع در تهران بود، اما تعداد بسیاری زیادی از آن ها هم در شهرهایی همچون اراک، اصفهان، تبریز، رشت، رضائیه (ارومیه)، شیراز، کرمانشاه و مشهد منتشر می شدند.

مدیرکل صدا و سیمای استان بیان میکند :در بخش بعدی پژوهش در دهه 1320 هم زمان با جنگ جهانی دوم و اشغال ایران به دست متفقین، بازار نشر دستخوش تغییراتی شد، از جمله این تغییرات کوشش نیروهای متفقین برای رواج دادن فرهنگ غربی در ایران و به تبع آن انتشار کتاب هایی با مضامین موردنظر آن ها بود و رواج ناشرانی وابسته به انجمن های مذهبی فراگیرو اندیشه های چپ گرایانه بازار نشر ایران را تحت تأثیر قرار داد.

نصرپوربه مهم ترین اتفاق های این دهه از جمله تأسیس انتشارات امیرکبیر در سال 1328 اشاره ومی افزاید : این انتشارات تا سال 1357 به عظیم ترین ناشر در خاورمیانه تبدیل شد و در دو سال نخست دهه بعد در مقایسه با سال های پس از آن (که به کودتای 28 مرداد 1332 منجر شد)، آزادی مطبوعات و انتشارکتب گوناگون در وضع بسیار بهتری قرار داشت ،این آزادی دیری نپاید و با کودتای 28 مرداد خفقان سراسری بر بازار نشر، مطبوعات و کتاب حاکم شد، در این دوره، چند مؤسسه بسیار تأثیرگذار تأسیس شد، از جمله: مؤسسه انتشارات فرانکلین و شرکت سهامی کتاب های جیبی وابسته به آن، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، مؤسسه انتشارات نیل، انتشارات اقبال و گوتنبرگ (ابتدا در مشهد و بعد در تهران).

در این دوره، به سبب افزایش نرخ صادرات نفت و درآمدهای حاصل از آن برای دولت، افزایش نسبی رفاه عمومی، افزایش توان خرید مردم و حرکت تدریجی جامعه به سوی مظاهر مدرنیسم، بازار کتاب و نشر نیز رونق فراوانی یافت. از مهم ترین ناشران دهه چهل می توان به انتشارات خوارزمی و بنیاد فرهنگ اشاره نمود. در این دوره همچنین ناشرانی مثل مطلع، توس، جاویدان، کتاب زمان و مروارید فعالیت خود را شروع کردند و بعضی از آن ها همچنان به کار ادامه می دهند. در این دوره، کانون پرورش فکری بچه ها به عنوان تخصصی ترین ناشر در زمینه کتاب های بچه ها و نوجوانان تأسیس و در سال های بعد به یکی از مراکز تأثیرگذار در این حوزه مبدل شد.

نصرپور در ادامه می گوید: کانون اقدام به تأسیس کتابخانه های مخصوص بچه ها در سرتاسر ایران کرد ،همچنین در شهرستان ها ناشران متعددی در این دوره فعالیت می کردند، از جمله: کیوان در قزوین، انتشارات دانشکده نفت در آبادان و مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران (تبریز).

در بخش بعدی، به دهه پنجاه تا مقطع انقلاب اسلامی (1357) با شعله ور شدن فضای انقلابی در کشور و به تبع آن التهاب فضای سیاسی، سانسور و نظارت های دولتی بیش از پیش اعمال می شد. یکی از مهم ترین ویژگی های نشر در این دوران رواج کتاب های به اصطلاح جلدسفید است که در سرتاسر ایران توزیع می شد.از ناشرانی که در این دوره به دنیا آمدند می توان به ققنوس، قدیانی، نگاه، سروش (ناشر رادیو و تلویزیون) و نیلوفر اشاره نمود.

وی اضافه می نماید ، یک قرن کتاب مجموعه ای است که شامل 10 قسمت 52 دقیقه ای و در مجموع 520 دقیقه مستند ، مبتنی بر پژوهش میدانی و کتابخانه ای با فرم روایی شخصیت محور است.

راوی این مجموعه مستند نویسنده جوانی است که نخستین رمانش را به اتمام رسانده و در پی ناشر می شود، او برای انتشار رمانش به نشرهای مختلفی سر میزند اما بیشتر ناشران از گرانی کاغذ و شرایط نشر گله مندند و به همین دلیل از انتشار رمان او سر باز می زنند ،او پیش از رفتن سراغ هر ناشر در فضای اینترنت در خصوص تاریخچه آن نشر جستجویی می نماید و اطلاعاتی به دست می آورد. این آشنایی مقدماتی او را به تاریخ نشر علاقمند نموده و فکر می نماید در آستانه انتشار اولین رمانش بد نیست اگر از تاریخ نشر ایران در ادوار مختلف بیشتر سر در بیاورد ،کشف و شهود میدانی، کتابخانه ای و گپ و گفت او با ناشران و نویسندگان مختلف و از سویی استفاده مناسب و خلاقانه از مواد آرشیوی (عکس و فیلم) فرم روایی فیلم را تشکیل می دهد که این آمیختگی پژوهش با امر شخصی فرم روایی پویایی را برای فیلم می آفریند.

در حال حاضر با توجه به شرایط کرونا فرایند فراوری این مجموعه به شدت کند شده و در بخش تصویر برداری و ضبط مصاحبه ها هنوز کارشناسان حاضر به مصاحبه نشدند و هماهنگی ها سخت شده است اما در بخش تدوین و تهیه وله ها و گرافیک و همچنین بازسازی که البته با عکس و ویدئو کارها در حال اجرا است.

در ادامه این گزارش سراغ هادی معصوم دوست کارگردان و تهیه کننده مستند یک قرن کتاب رفتیم که اینچینین مختصر و موجز از مستندش می گوید : بازسازی و فرایند امور گرافیکی و موشن گرافیکها در حال اجرا است ،از سوی دیگر تماس با کارشناسان جهت ضبط و فیلمبرداری توسط مدیرفراوری در حال پیگیری است ، قالب مستند ما پژوهشی است ، بعضی از صحنه ها که احتیاج به حضور کارشناسان نیست در حال فیلمبرداری است ولی با توجه به شرایط کرونایی و محدودیتها هماهنگی با کارشناسان سخت بوده و این امر به کندی پیش می رود.

گزارش: مریم خزاعی

گروه ساختمانی ابان