چرا توسعه انسانی استان ها به اندازه تهران نیست؟ - مجله یک کامپیوتر

به گزارش خبرنگاران، سازمان ملل متحد در گزارش های مربوط به توسعه کشورها در دهه 1990، بهبود کیفیت زندگی انسان ها را هدف اساسی توسعه معرفی نموده و انسان را هم عامل توسعه و هم هدف نهایی آن ذکر نموده است. توسعه انسانی از دیدگاه فلسفی به مفهوم توجه و احترام به فردیت انسان است. دستیابی به زندگی بهتر، ازیک طرف نیازمند مصرف بیشتر کالاها و خدمات و از طرف دیگر ثمره رشد استعدادها و ظرفیت های انسانی است. لذا گسترش ظرفیت های ذهنی به وسیله آموزش در کنار درآمد، از عناصر اصلی توسعه انسانی به شمار می رود.

بنا بر نظر متخصصان، توسعه انسانی، شالوده اصلی خود را از رویکردی تحت عنوان قابلیت های سن گرفته است که عبارت از توانایی یک فرد برای داشتن انتخاب های مختلف برای دستیابی به سطح رفاه متناظر است. بر اساس این رویکرد، رشد مالی می تواند یکی از ابزارهای دستیابی به زندگی بهتر باشد؛ ولی نمی تواند لزوماً به عنوان هدف در نظر گرفته گردد. تفاوت رشد مالی و توسعه انسانی به این صورت است که رشد مالی منحصراً بر گسترش یک انتخاب؛ یعنی درآمد است، درحالی که توسعه انسانی شامل گسترش تمام انتخاب های انسانی مانند مالی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.

با توجه به اهمیت روزافزون این مفهوم در دنیا و لزوم توجه بیشتر به این حوزه در کشور ما، گروهی از محققان دانشگاه شهید چمران اهواز، اقدام به انجام پژوهشی در این خصوص نموده اند که در آن، نسبت به برآورد شاخص توسعه انسانی استان های ایران و آنالیز تأثیر آن بر رشد مالی اقدام شده است.

در این تحقیق، ابتدا شاخص توسعه انسانی (بدون نفت) برای استان های ایران در سال های 1385، 1390 و 1395 با تکیه بر روش جدید سازمان ملل محاسبه شده و سپس تأثیر این شاخص بر رشد مالی با استفاده از داده های استانی آنالیز شده است.

طبق نتایج حاصله از این آنالیز ها که بسیار قابل تأمل است، بیشترین شاخص توسعه انسانی استان ها در هر سه سال مورد آنالیز، برای استان تهران و کمترین آن برای استان سیستان و بلوچستان بوده است. بعد از سیستان و بلوچستان نیز استان های کردستان، خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان پایین ترین شاخص توسعه انسانی را در بین استان های کشور داشته اند.

دیگر نتایج این تحقیق نشان می دهند که متوسط توسعه انسانی استان ها در کشور ما در فاصله 1385 الی 1390 رشدی معادل 3 درصد داشته است، ولی این رشد در فاصله سال های 1390 الی 1395 به نیم درصد کاهش یافته است!

در مورد این نتایج، سید مرتضی افقه، پژوهشگر دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز و همکارانش اظهار داشته اند: آنالیز اجزاء شاخص توسعه انسانی نشان می دهد مهم ترین عامل کندی بهبود این شاخص، رشد منفی درآمد سرانه استان ها در فاصله 1385 الی 1395 است. در این فاصله درآمد سرانه استان ها به طور متوسط حدود 20 درصد کاهش یافته است.

به گفته آن ها، اما با دقت در یافته ها ملاحظه می گردد که شاخص آموزش استان ها، نقطه قوت شاخص توسعه انسانی استان ها است که نشان می دهد تحولات خوبی در سال های اخیر اتفاق افتاده است و شرایط آموزش وپرورش در کشور از دوره 1385 تا 1395 همیشه رو به بهبود بوده است.

بر اساس یافته های این تحقیق و با توجه به این که در فاصله 1390 الی 1395 فرایند بهبودی توسعه انسانی نسبت به قبل از آن بسیار اندک بوده است، افقه و همکارانش به لزوم توجه بیشتر برنامه ریزان کشور برای سرمایه گذاری در آموزش و بهداشت و سلامتی که اجزای اثرگذار شاخص توسعه اند، تأکید نموده اند.

به اعتقاد آن ها، همچنین برای بهبود شرایط زندگی ساکنین استان هایی که شاخص توسعه انسانی پایینی دارند و بنابراین دچار فقر و محرومیت بیشتری هستند، این موضوع بایستی با حساسیت بیشتری پیگیری گردد تا ضمن افزایش درآمد سرانه و اشتغال این مناطق، شرایط برای کاهش فقر و محرومیت فراهم گردد؛ اقداماتی که درنهایت می تواند نابرابری منطقه ای و بین استانی در کشور را کاهش دهد.

این یافته های ارزشمند که در قالب یک مقاله علمی پژوهشی در فصل نامه اقتصاد مقداری از انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز به چاپ رسیده است، بار دیگر اهمیت رسیدگی بیشتر و نگاه یکسان به تمام مناطق این مرز و بوم را نشان می دهند و به خوبی یادآور می گردد که ایران، فقط تهران نیست!.