دستبوسی پلتفرم ها از سلطان صاحبقران
به گزارش مجله یک کامپیوتر، ناصر الدین شاه قاجار، با آن شخصیت دراماتیک، زندگی پرفراز و نشیب و کلی ماجرا و اتفاق ریز و درشت، علاقه اش به جیران و گربه ای به نام ببری خان، عکاسی، شعر و ادبیات، خوشنویسی و سفر و سفر نامه نویسی، یکی از نمایشی ترین و تیپیکال ترین شخصیت های تاریخ ایران است که قطعا به کار نمایش ها، فیلم ها و سریال ها می آید و می توان قصه ها درباره او روایت کرد.
اما این که ناگهان و به شکل همزمان، سه سریال در شبکه نمایش خانگی درباره ناصر الدین شاه ساخته می شود، هم جای سوال دارد و هم کنجکاوی برانگیز. سوال از این منظر که این توجه ناگهانی و یکباره به زندگی این شاه قاجار چطور روی داده و آیا شبکه نمایش خانگی نمی توانست با کنترل و نظارت دقیق تر، زمان ساخت دو اثر را به زمان دیگری موکول و این سه ناصر الدین شاه را به لحاظ زمانی مدیریت می کرد؟ و البته کنجکاوی از این جنبه که به هر حال، کارنامه متفاوت نویسندگان، کارگردان ها و جنس بازی بازیگران نقش ناصر الدین شاه و دیگر نقش های آن دوره تاریخی، شاخک های علاقه مندان آثار نمایشی را برای مواجهه و مقایسه تیز می کند.
چرا ناصر الدین شاه؟ ناصر الدین شاه قاجار که 25 تیر 1210 به دنیا آمد و 12 اردیبهشت 1275 به ضرب گلوله میرزا رضای کرمانی کشته شد، نزدیک به نیم قرن در ایران حکومت کرد. همین پادشاهی طولانی مدت که پر از اتفاقات و ماجراهای مختلف بود، فی نفسه به چرایی اهمیت تاریخی او (ولو با بدنامی) پاسخ می دهد. صدارت امیرکبیر، احداث و تأسیس دارالفنون (به ابتکار امیرکبیر)، دوران صدارت نوری، سوء قصد به ناصر الدین شاه و مجروح شدن او، قطع روابط با انگلیس، فتح هرات، عشق به جیران، عزل نوری، صدارت سپهسالار، سفرهای ناصر الدین شاه به اروپا، الغای امتیاز نامه رویتر، آشوب های مرزی، علاقه به گربه ای به نام ببری خان و مصاحبت با عزیز السلطان (ملیجک)، دوران صدارت امین السلطان، سانسور مطبوعات، علاقه ناصرالدین شاه به عکاسی، شعر و ادبیات، خوشنویسی، نقاشی، سفرنامه نویسی و... سر آخر کشته شدن به دست میرزا رضا کرمانی، گویای ظرفیت دراماتیک این چهارمین شاه قاجار است. این کارنامه همراه شخصیت تیپیکال و نمایشی ناصر الدین شاه و ژست هایش هنگام عکاسی، راه او را برای سوژه شدن در دنیای سینما و تلویزیون، هموار کرد و سینماگران زیادی به روایت زندگی و سلطنت او تمایل نشان دادند. این علاقه نه تنها همچنان ادامه دارد، بلکه به شکل غیرمنتظره و شگفتی آوری، رجحان هم گرفت، به طوری که این روزها در شبکه نمایش خانگی، سه سریال با موضوع ناصر الدین شاه قاجار در دست تولید است.
1 آهوی من مارال
بازیگر نقش ناصر الدین شاه: محمدحسن معجونی
کارگردان: مهرداد غفارزاده
خبر تولید این سریال اواخر اسفند سال گذشته رسانه ای شد. در خلاصه قصه این اثر آمده بود: ناصر الدین شاه، دست به ماشه برده تا آهویی صید کند که آهو چشمی، چون باد از راه رسیده و چون برق می گذرد و به دنبالش حال سلطان، صاحبقران می شود.
شاید برای قضاوت زود باشد، اما بازی معجونی می تواند کنجکاو برانگیزترین و احتمالا با کیفیت ترین بازی میان ناصر الدین شاه های این سه سریال در دست تولید باشد. این را با توجه به عقبه بازیگری و نقش های متفاوت این بازیگر به ویژه در تئاتر می گوییم. شخصیت رها، بازی راحت، لحن آرام و صدای آهسته معجونی، از ویژگی های مجذوب کننده بازی معجونی در این سال هاست. علاقه مندان تئاتر حتما بازی های خوب او را در نمایش هایی چون ایوانف (امیررضا کوهستانی) و نام (لیلی رشیدی) به یاد دارند. معجونی در سینما و تلویزیون هم نقش های مجذوب کنندهی بازی کرده، از جمله در خوک، شمعدونی، مسافران، لتیان، بی حسی موضعی و آبادان یازده 60.
کارگردان کار هم مهرداد غفار زاده است که او را با سه فیلم سینمایی می شناسیم؛ اول فیلم گیرنده با بازی سعید راد، بعد فیلم دریا و ماهی پرنده با بازی نیوشا ضیغمی و فیلمی به نام ترانه ای عاشقانه برایم بخوان که محصول مشترک ایران و ترکیه است و یوسف چیم و پژمان بازغی در آن بازی می کنند. با توجه به قصه و حضور بازیگرانی چون محمدحسن معجونی، شبنم مقدمی، علیرضا کمالی، الهام کردا، لیلا بلوکات و ترلان پروانه به نظر می رسد آهوی من مارال، متفاوت ترین کار غفارزاده تا اینجا باشد.
2 قبله عالم
بازیگر نقش ناصر الدین شاه: حامد کمیلی
کارگردان: حامد محمدی
تماشای بازی حامد کمیلی در نقش ناصر الدین شاه قاجار، کنجکاو بر انگیز است، به ویژه این که قبله عالم، حال و هوایی کمدی و خنده دار و طنازانه دارد. آنچه باعث قوت قلب تماشاگر برای نتیجه خوب این حضور می شود، توانایی کمیلی در نقش های کمدی است. با این که کمیلی را بیشتر در نقش های جدی دیده ایم و ظاهر و فیزیک او، نشانی از طنازی و تبحر در کمدی ندارد، اما اتفاقا به نمونه ها و مثال های خوبی در این زمینه برمی خوریم که حکایت از استعداد این بازیگر در این زمینه می دهد. نمونه متاخرش، همین حضور کمیلی در فیلم خوب بد جلف 2: ارتش سری و سریال خوب بد جلف: رادیو اکتیو در نقش فربد بود؛ جاسوسی که باید در پوشش یک کارگردان سینما بازی کند. کمیلی بدون هیچ ادا و اطواری و تنها با قرار گرفتن در موقعیت کمدی، باعث خنده تماشاگر می شد و تضاد بازی جدی او با شوخی های سام درخشانی و پژمان جمشیدی، نتیجه مثبت و خنده داری به همراه داشت. به نظر می رسد همین فرایند در سریال قبله عالم هم در دستور کار قرار می گیرد و حضور او در کنار بازیگری چون هادی کاظمی که استاد بازی فانتزی و کاریکاتوری است، مخاطبان را بخنداند. شقایق دهقان هم که بازی های خوب او را در کمدی های شب های برره و ساختمان پزشکان به یاد داریم، می تواند میزان خنده داری قبله عالم را افزایش دهد.
به جز این، کارنامه حامد محمدی هم از نقاط قابل اتکا در این زمینه است. کمدی های سینمایی او، یعنی اکسیدان و چهار انگشت، فروش خوبی در گیشه داشتند. نخستین ساخته سینمایی او فرشته ها با هم می آیند، هم طنازانه بود و مخاطبان با آن ارتباط برقرار کردند. آخرین کمدی او به نام چپ، راست هنوز اکران نشده است. درضمن محمدی را در سال های دورتر با فیلمنامه آثار موفقی چون طلا و مس و حوض نقاشی به یاد می آوریم. بنابراین، قبله عالم باتوجه به این پیشینه، نشان می دهد ظرفیت جذب مخاطب را دارد. به ویژه این که باتوجه به ذائقه مخاطبان ایرانی در این سال ها، کمدی بودن سریال هم می تواند برگ برنده آن در مقایسه با دو اثر دیگر باشد.
قبله عالم اواخر سال قبل در کاشان کلید خورد. در خلاصه داستان این سریال آمده است: ناصرالدین شاه، ملقب به قبله عالم در آرزوی دست یافتن به اکسیر آب حیات است. اکسیر از طریق طبیب مخصوص تهیه می شود اما با نوشیدن آن، حوادثی پدید می آید.
3 جیران
بازیگر نقش ناصر الدین شاه: بهرام رادان
کارگردان: حسن فتحی
بهرام رادان در نقش ناصر الدین شاه؟ فعلا و با رونمایی از گریم رادان در این نقش، می توانیم او را خوش تیپ ترین ناصر الدین شاه تاریخ سینما بدانیم! اما درباره کیفیت نقش و بازی، باید منتظر تماشای اثر باشیم. رادان تقریبا از همان سال های اول بازیگری، تلاش کرد انتخاب های هوشمندانه ای داشته باشد تا هر چه بیشتر از شمایل یک جوان صرفا خوش چهره در شور عشق فاصله بگیرد. بازی های خوبش در آواز قو، گاوخونی، شمعی در باد، گیلانه، سنتوری و بی پولی، امیدوارکننده بود. حضور اخیرش در ابلق به کارگردانی نرگس آبیار هم متفاوت بود و نشان داد رادان باز هم از تجربه های خوب استقبال می کند. از این رو بازی در نقش ناصرالدین شاه، یکی از مهم ترین چالش های بازیگری رادان خواهد بود و در صورت موفقیت، به یکی از رجحانن و ماندگارترین نقش آفرینی هایش تبدیل می شود. هر چند همزمانی تولید و احتمالا پخش سه سریال با سوژه ناصرالدین شاه قاجار، کار او را در رقابت با بازیگرانی چون معجونی و کمیلی سخت می کند.
یکی از نقاط قوت سریال جیران و شخصیت پردازی ناصر الدین شاه، کارگردانی حسن فتحی است که سابقه موفقی در ساخت سریال های عظیم و تاریخی دارد. هرچند پاشنه آشیل هایی هم وجود داشته، همچون فیلم تاریخی مست عشق که اختلافاتش با سرمایه گذار ترکیه ای، حاشیه ساز شد. حتی سر همین شباهت سریال جیران و آهوی من مارال هم، حاشیه هایی به وجود آمد و کار به کارشناسی نهاد صنفی برای بررسی موضوع هم رسید. اما ظاهرا در جزئیات شباهتی میان این دو سریال نیست و جیران به جوانی و دلبستگی شاه می پردازد و آهوی من مارال این عشق و علاقه را در مقطع دیگری از زندگی ناصرالدین شاه به تصویر می کشد. خب، این از همان بخش هایی است که معتقدیم بحث کنترل و نظارت در شبکه نمایش خانگی وجود ندارد یا کمرنگ است و باعث بروز چنین کشمکش هایی هم می شود.
سریال جیران هم همچون آن دو اثر دیگر، اواخر سال قبل کلید خورد و به جز رادان، بازیگران دیگری چون مریلا زارعی، پریناز ایزدیار (جیران)، امیر جعفری، امیرحسین فتحی، مهدی پاکدل، رعنا آزادی ور و رویا تیموریان در آن بازی می کنند.
شاه باباهای قبلی
سلطان صاحبقران ... 1356
زنده یاد جمشید مشایخی، اولین چهره ای بود که نقش ناصر الدین شاه قاجار را در سریال تلویزیونی سلطان صاحبقران به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی بازی کرد.
خاطرات و کابوس های یک جامه دار ... 1356
مهدی هاشمی یکی از مهم ترین نقش های کارنامه اش را در نمایش خاطرات و کابوس های یک جامه دار از زندگی و قتل میرزا تقی خان فراهانی به کارگردانی دکتر علی رفیعی بازی کرد. از ویژگی های این کار طراحی صحنه منحصر به فرد رفیعی بود که صندلی پادشاهی ناصر الدین شاه جوان را بسیار فراتر از ابعاد طبیعی و در واقع بیشتر از حد و میزان خود شاه ساخت. رفیعی یک بار دیگر در سال 94 این نمایش را با بازیگرانی دیگر روی صحنه برد. مصطفی ساسانی در این نمایش دوم، نقش ناصرالدین شاه را بازی می کرد.
شاه شکار ... 1361
در این سریال تلویزیونی به کارگردانی سعید نیکپور، زنده یاد هوشنگ بهشتی نقش ناصر الدین شاه قاجار را به عهده داشت.
کمال الملک ... 1362
زنده یاد عزت ا... انتظامی در این فیلم پرچهره علی حاتمی، نقش ناصر الدین شاه قاجار را بازی کرد. نقش اصلی را مشایخی بازی می کرد که قبلا در سلطان صاحبقران، ناصرالدین شاه بود.
امیرکبیر ... 1364
سعید نیک پور که قبلا شاه شکار را ساخت و آنجا نقش میرزا رضا کرمانی را بازی می کرد، در سریال تلویزیونی دیگری که به نام امیرکبیر ساخت، نقش امیرکبیر را بازی کرد و نقش ناصر الدین شاه را هم به ایرج راد سپرد.
ناصرالدین شاه آکتور سینما ... 1370
زنده یاد عزت ا... انتظامی یک بار دیگر در این فیلم، نقش ناصر الدین شاه قاجار را بازی کرد.
سال های مشروطه ... 1388
در این سریال به کارگردانی محمدرضا ورزی، سعید شیخ زاده نقش جوانی های ناصر الدین شاه را بازی کرد و ایرج راد که سال ها پیش در سریال امیرکبیر ناصرالدین شاه شده بود، یک بار دیگر عظیمسالی این نقش را بازی کرد.
منبع: علی رستگار - سینما / روزنامه خبرنگاران
منبع: جام جم آنلاین