ماجرای مردی که برای خرش دندان مصنوعی گذاشت! - مجله یک کامپیوتر

به گزارش انتخاب، در ادامه گزارش جالب اسماعیل جمشیدی را از این بازار که در شماره 13 سپید و سیا به تاریخ پنجم آبان 1349 (صص 16-17 و 66) منتشر شد می خوانید:

بازار خر به چند علت بازار جالب و قابل توجهی است تنها در این بازار است که خر ارزش و اهمیتی فوق العاده دارد. در این بازار و در طویله های پشت سر هم و ردیفش خران زندگی راحت و مرتبی دارند. در حالی که خر همه جا مورد تمسخر قرار می گیرد این جا مورد محبت است. خرفروش او را بغل می نماید حتی او را می بوسد. به او کاه و یونجه مرتبی می دهد. پالانش را وصله پینه می نماید، و در این جا است که از خر تعریف و تمجید و ستایش می گردد!

بازار خر کجاست؟

در نزدیکی های میدان مولوی و نزدیکی های بازار دهشاهی میدان قدیمی مال فروش ها وجود دارد، در این بازار که کارش تا همین چند سال پیش فقط خرید و فروش خر بود امروز هم کسبه قدیمی فعالیت دارند و هم کسبه تازه.

میدان مال فروش ها امروز شکل سابقش را ندارد. ساختمان تازه یک بانک و ایجاد یک پارکینگ قسمتی از میدان را از رونق سابق انداخته است. نمونه مال را امروز دیگر به صورت سابق وسط میدان نمی آورند، بلکه همه را در طویله های مخصوص خود نگهداری می نمایند.

یک معامله فوری

وارد میدان که شدیم سراغ قدیمی ترین خرفروشی را گرفتیم، یک راننده موتور سه چرخه ما را هدایت کرد، گفت که برویم دمِ درِ طویله مشد حسن؛ و مشد حسن را پیدا کردیم که سینه کش دیوار کاه گلی طویله اش آفتاب گرفته بود. تا سلام را رد کردیم یک مشتری از راه رسید، یکی از دهاتی ها که ضمناًًً خرشناس هم بود می خواست برای خواهرزاده اش خر بخرد. مشد حسن به سرعت برق درِ طویله را باز کرد، خرِ سفیدرنگی را که سخت گرمِ خوردن یونجه ها بود به طرفِ در هول داد. مشتری جلو آمد، با سرعت پوزه خر را چنگ زد و دندان هایش را دید زد. مشد حسن به سرعت حرف می زد و از خر تعریف می نماید:

-مثل ماشین راه می ره… هرچی هم بهش بدی می خورده کاریه و کارکنه!

جوانکی که با کنجکاوی و تحسین خبرگی دایی اش را تایید می کرد زیر لب زمزمه می کرد:

-مریض نباشه دایی؟

دایی همه جای خر را نگاه کرد. پا ها و دست هایش و حتی سُم خر را هم دید زد و بالاخره گفت:

-باشه معامله می کنیم! چند؟!

-هفتصد تومن، هفتصد معامله مون می شه!

دایی و خواهرزاده به هم نگاه کردند. دایی کمی فکر کرد و بعد گفت:

باید ده سالش باشه!

مشد حسن زود توی حرفش دوید:

-اگه مش مسلم بگه هشت سالشه من بهت اینو مفت می دم. این مال از هفت سال هیچی بیش تر نداره یه روزم بیش تر نداره!

خر راتر و تمیز کردند. قهوه چی هم چند تا چایی آورد و معامله با چهارصد و پنجاه تومان سر گرفت، خواهرزاده از توی کیسه اش پول درآورد. مشد حسن پول ها را شمرد، دایی با شوخی گفت:

- حالا دلالی ما رو رد کن!

همه خندیدند و مشد حسن گفت:

- مال من بدون دلالی فروش می ره!

خرید و فروش تمام شد. مشد حسن سرش خلوت شد و آن وقت من از او پرسیدم:

- مشدی وقت داری چند دقیقه با هم گپ بزنیم؟!

مشد حسن با تعجب قیافه ما را نگاه کرد و بعد به دوربین ما خیره شد، می دانست نه مال فروشیم و نه مال بخر. گفت:

- چی می خوای؟

- گفتم:

مشدی حرف می خوام، از این بازار و از این کارت واسه من حرف بزن، اول بگو چندساله توی این میدونی؟

- سرش را خاراند و گفت:

- چهل ساله، اما (مش مسلم) از من بیش تر می دونه، مش مسلم بزرگ این میدونه، اون همه چیزو میدونه، همه چیزو… رفتیم سراغ مش مسلم همه گفتن مش مسلم توی قهوه خانه است، و در قهوه خانه مش مسلم روی نیمکتی نشسته و چرت می زد ما را که دید با بی تفاوتی بیدار شد و چپقش را چاق کرد. جوانکی که کنار دستش نشسته بود برای ما چایی سفارش داد.

فعالیت های میدان مال فروش ها

مش مسلم از چهل وپنج سال پیش در میدان کار می نماید، او الآن هفتاد و دو سه سال دارد. این که می گوییم هفتاد و دو سه برای این است که خودش بین دو و سه هفتاد شک دارد. می گفت:

آن روز ها این وقتِ صبح توی این میدون جای سوزن انداختن نبود. خود من آن زمان سه طویله داشتم و سی تا مال. نیگاه به حالام نکن که واسطه شدم. اون سال ها توی این میدون مالارو یکی ده بیست تومن خرید و فروش می کردیم، اما تعدادشان آن قدر زیاد بود که اسکناس دسته دسته رد و بدل می شد. روزی صد تا مال توی همین میدون معامله می شد. ده دوازده تا واسطه کار می کردند، اما حالا موتورسه چرخه ای ها جای همه را گرفتند.

قهوه خونه این جا روزی دویست تا دیزی بار می کرد. شبا روی تمام تخت های این جا آدم می خوابید، مال بِخَرایی که از شهرستان آمده بودند، شب توی این قهوه خانه می خوابیدند تا صبح زود مال بخرند، از بازار خریدشونو بنمایند و بروند ولایت. حالا دیگه از اون صحنه ها خبر نیست، این ساختمان بانک همه کارا رو خراب نموده، حالا روزی پنج تا، ده تا بیش تر معامله نمی شه.

مش مسلم ساکت می گردد. پُک دیگری از چپقش برمی دارد و بعد سوخته اش را دور می ریزد و یک سیگار اشنو روشن می نماید:

- خود من هرچی داشتم از دست دادم. یکدفعه خر چیز مسخره ای شد، حالا دیگه همه خرو مسخره می نمایند…

مش مسلم از مسخره کردن خر خیلی دل خور بود، هرچند دقیقه یک بار با ناراحتی از مردمی که خر را مسخره می کردند یاد می کرد. پرسیدم:

- مش مسلم تو این کار هم تقلب می شه؟

مشدی خندید و گفت:

از وقتی موتورسه چرخه آمد تقلب هم آمد. اول اینو بگم که اون سال ها پول فراوان بود. مال یکی سی تومان، خیلی جوان و خوبش پنجاه تومان خرید و فروش می شد. ما حتی برای مال پانزده ساله هم مشتری داشتیم؛ ولی الان مال پنج ساله هم به سختی فروش می ره… یه روز یکی از این تقلبی ها فهمیده بود که مال بخرا از روی دندان مال می خرند، رفت برای خر پیرش دندان مصنوعی گذاشت و آمد در گوشه ای خلوت (اون رو برد کنار ستون بانک) یه هالو پیدا کرد معامله اش جوش خورده بود که مش کاظم آمد سراغ من و گفت تو کار تقلب شده.

یه مال یازده ساله رو دارن چهل تومان می فروشند و با عجله از لای جمعیت راه باز کردم و آمدم سراغ فروشنده دیدم مال آن قدر ها هم جوان نیست که چهل تومان ارزشش باشه. خواستم دندوناشو ببینم، فروشنده مانع شد و خلاصه من به زور خواستم این کارو بکنم و بالاخره با دستام محکم پوزه مال را چنگ زدم یک دفعه دیدم دندونش افتاد و فروشنده هم به سرعت فرار کرد.

ما ها همه مون از خنده ریسه رفته بودیم. فروشنده با دندان مصنوعی مالش را فروخت و در رفت. من هم برای این که آبروی بازار ما نره زود پول خریدار را دادم. آن وقت ها چهل تومن پول برای من چیزی نبود. خلاصه خریدار را بردم سرِ طویله ام با یکی دو خبره که نفری دو تومن گرفتند یک مال خیلی خوب جوان برایش انتخاب کردم و به او فروختم…

در این وقت مردی پیش مش مسلم آمد سلام کرد و گفت:

- مشدی بیا مال منو ببین!

مشدی با خون سردی گفت:

- حاضره؟

یارو گفت:

- آره؛ و مش مسلم رفت.

دیروز خر چه می کرد؟

اگر یادتان باشد تا همین ده پانزده سال پیش تمام کوچه ها پر از دست فروش های دوره گرد بود که جنس شان را با خر حمل می کردند، یخ فروش ها و سیب زمینی فروش ها و برنج فروش ها و میوه فروش ها روی خرشان جنس بار می کردند و توی کوچه ها با ساز و آواز به زن ها جنس می فروختند، و از آن گذشته وسیله حمل و نقل بار در بیش تر نقاط تهران از طریق خر انجام می گرفت و خرکچی ها با داشتن یک خر کار و کاسبی خوبی داشتند، پول فراوانی از این راه به دست می آوردند.

خرِ گلپایگان و اصفهان از همه جا معروف تر بود، و همه دوست داشتند که از این دو شهر و مخصوصا گلپایگان خر بیاورند و همواره بین راه این شهر و تهران دسته های زیادی مال بخر و مال بفروش در حال آمد و رفت بودند.

معمولا خر سه یا پنج ساله برترین قیمت را داشت. امروز خبربخر ها بیش تر دهاتی و شهرستانی ها هستند. در حالی که آن وقت ها بیش ترش تهرانی بودند.

آن وقت ها در بازار مال فروش ها دعوا هم می شد و در این جور دعوا ها جناب چاقو هم در میان بود و نیز لوطی و جاهل هم داشت. همواره قدیمی ترین کاسب بازار میانجی دعوا ها بود و این دعوا ها هم بیش تر سر قیمت ها بود. قیمت مال پایین می آمد و معلوم می شد که خبره کلک می زده و مال پیر را جوان نشان می داد.

به جز بازاری که امروز هم هست، در قصابخانه هم مال خرید و فروش می شد و نیز در چند جای دیگر نزدیکی های میدان مولوی، ولی در هیچ جا ارزش و اعتبار گرمی بازار مال فروش ها را نداشتند؛ خرید و فروش در این بازار خیلی زیاد بود.

مطلب دیگر این که شش ماه از سال این بازار رونق داشت و از اول پاییز تا آخر زمستان قیمت ها پایین می آمد برای این که کسی مال نمی خرید و دیگر این که در زمستان ها از مال کاری ساخته نبود فقط خرج لا دست صاحبش می گذاشت.

خلاصه این که این بازار قدیمی یکی از قدیمی ترین بازار های تهران است، چون خر اولین وسیله نقلیه بارکش انسان بوده است، اما تاریخ تاسیس بازار مال فروش های میدان مولوی تهران بیش تر از صد سال نیست (این را مش مسلم می گفت!) خلاصه این که فقط در این بازار است که خر ارزش و اهمیت و احترامی دارد که در هیچ جای دیگر نظیرش نیست! و دیگر این که مردم این بازار روی کارشان همان قدر تعصب دارند که کسبه دیگر دارند.

یکی از آدم های این بازار با نیشخند می گفت:

- چند وقت پیش یکی از دختر مش رمضون پالون دوز پرسید: بابات چی کار می کنه؟ دختره رنگ باخت و رنگ گرفت و بالاخره گفت: بابام لباس حیوانات می دوزه! روش نشد بگه بابام پالونِ خر می دوزه.