کتاب جدید شفیعی کدکنی در نمایشگاه - مجله یک کامپیوتر

به گزار ش خبرنگاران، این کتاب دوجلدی در دوهزار صفحه با شمارگان 1100 نسخه و قیمت 300 هزار تومان در نشر سخن منتشر شده است. این کتاب برای نخستین بار در سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران عرضه شده است و مخاطبان می توانند با تخفیف 15 درصدی آن را تهیه کنند.

در بخش هایی از مقدمه کتاب به قلم شفیعی کدکنی درباره زادگاه و زندگی عطار می خوانیم: زادگاه عطار و مزار پدرش شیخ ابراهیم در کدکن قرار گرفته است که کدکن مرکز جلگه رخ است. ما نمی دانیم عطار، در فاصله کدکن تا نیشابور مرکزی، که شهر اصلی بوده است، در چه وضعیتی از اقامت و سفر بوده است. کی از جلگه رخ و رَبْع شامات به شهر مرکزی رفته است و یا چگونه میان این دو نقطه در رفت و آمد بوده است. وقتی عطار در منطق الطیر از دو ما سخن می گوید بی گمان مقصودش کدکن است و وقتی از نیشابور سخن می گوید یا شهر منظورش همان شهر مرکزی نیشابور است.

این که چه مقدار از عمر عطار در کدکن گذشته است و چه مقدار در نیشابور مرکزی بر ما روشن نیست. آیا او از کدکن کوچ کرده و به نیشابور مرکزی رفته و در آنجا اقامت گزیده است یا گاهی مقیم نیشابور بوده است و گاهی مقیم دو ما که همان کدکن است؟ فرض دوم پذیرفتنی تر به نظر می رسد. ابوسعید ابوالخیر نیز میان مهنه (در دشت خاوران) و شهر مرکزی نیشابور در رفت و آمد بوده است و زمستان ها بیشتر به میهنه بودی و تابستان به نیشابور باشیدی.

زندگی عطار، در میان بزرگان فرهنگ ایران، ناشناخته ترین زندگی است؛ زیرا از جزئیات زندگی شخصی او تقریبا هیچ اطلاعی در دست نیست. وقتی افسانه ها را - که حاصل تخیل مردمان قرن ها بعد از وفات اوست - به یک سوی نهیم، جز نام خودش و نام پدرش و نام زادگاهش و طبعا محل دفن او چیزی دیگری باقی نمی ماند؛ در صورتی که از سنایی - که یک قرن پیش تر از او می زیسته - نکته های بسیاری می دانیم که درباره عطار عشری از آن را هم نمی دانیم.

آنچه از زندگی نامه عطار تقریبا مسلم است این است که:

1. نام وی فریدالدین محمد است و نام پدرش ابراهیم و نام جدش اسحاق.

2. وی از اهالی نیشابور بزرگ بوده است و در رَبْعِ شامات و ولایت رُخ و دِهِ کدکن زاده شده است و در شادباخ نیشابور او را به خاک سپرده اند که هم اینک مزارش در آنجا زیارتگاه است.

3. وی مرید شیخ جمال الدین محمد بن محمدِ نُغَندَریِ طوسی معروف به امام الرَّبّانی بوده است.

محمدرضا شفیعی کدکنی همچنین درباره تذکرة الأَولیاء در مقدمه کتاب آورده است: تذکرة الأَولیاء کتابی است که به دو گونه می توان آن را خواند: هم مثل کتاب حسین کرد قابل خواندن است هم به مانندِ تراکتاتوسِ ویتگن اشتاین. در قرائت نخستین کافی است چشم خود را روی سطرها سَفَر دهیم و حوادث را دنبال کنیم، که مثلا چه گونه حلاج را بر دار کرده اند یا وقتی به گفتاری از نوع سخن جنید درباره اخلاص رسیدیم که می گوید: فرضٌ فی فرضٍ و فرضٌ فی نَفْل، بگوییم ، آری، همان است که من می فهمم. مقصودش لابد شیرینی نُقل است و با مراجعه به فرهنگ عمید معنی کلمات آن را به دست آوریم. در قرائت دوم، روی هر سطر، گاه، می توان روزها اندیشید. درست است که اینجا قلمرو زبان ارجاعی و بیان منطقی نیست اما در همین زبان عاطفی و هنری ظرایفی وجود دارد که فهم آن ظرایف گاه به اندیشیدن بسیار نیاز دارد و به دانسته های بسیاری در حوزه معارف اسلامی. در این قرائت دوم یک فعل یا حرف اضافه ای که همراه آن فعل به کار رفته است می تواند روزها وقت مصحح کتاب و خواننده جدی آن را بگیرد.

من ادعا ندارم که تمام پرسش های خواننده جدی را پاسخ گفته ام ولی متجاوز از چهل سال، یکی از مشغله های ذهنی من فهم عبارات این کتاب و تصحیح آن بوده است. بارها و بارها آن را در دوره دکتری ادبیات فارسی دانشگاه تهران به دانشجویان درس داده ام و متوجه شدم که بسیاری از دانشجویان دکتری هم آن را به مانند حسین کرد مطالعه کرده اند - دانشجویان دوره دکتری دانشگاه تهران که با فاصله چشمگیری نسبت به اقران خودشان در دانشگاه های دیگر قرار دارند و به راستی برترین استعدادهای این رشته اند.

در تصحیح تذکرة الاولیاء باید از روش مُلکولی استفاده کرد. این کتاب هر جمله اش حاصل اندیشه و ذهن یکی از بزرگان زهد و تصوف است و هرکدام از این جمله ها خود جهانی است ویژه خویش. باید در تصحیح این جمله ها از تمام اسناد و قراین بهره برد ضمن این که نسخه های کهن تذکرة الأَولیاء درین راه می توانند به ما بیشترین یاری را برسانند. یافتن اصل عربی این گفتارها در متون قبل از عطار مانند اللمع ابونصر سراج یا طبقات الصوفیه سُلَمی یا حیله الأَولیاءِ حافظ ابونعیم اصفهانی یا مناقب الأبرارِ ابن خمیس یا المختار من مناقب الأَخیارِ ابن اثیر و ده ها کتاب و رساله دیگر، بسیار ضرورت دارد؛ به ویژه این که گاه در اصل عربیِ منقول در متون قبل از عطار نیز اختلاف ضبط وجود دارد. ما می دانیم که بسیاری از این عبارات در اصل به زبان فارسی بوده است و ده ها سال قبل از تدوین تذکره، به عربی ترجمه شده است و عطار گاه این عبارات را مجدداً از عربی به فارسی برگردانیده است.

مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی از الهی نامه، مصیبت نامه، مختارنامه و اسرار نامه عطار نیشابوری، این کیمیای هستی؛ درباره حافظ، شعر معاصر عرب ما، رستاخیر کلمات، زبان شعر در نثر صوفیه: در آمدی به سبک شناسی نگاه عرفانی، درویش ستیهنده از میراث شیخ جام و در هرگز و همیشه انسان: از میراث عرفانی خواجه عبدالله انصاری از دیگر کتاب های شفیعی کدکنی است که در نشر سخن و در نمایشگاه کتاب تهران عرضه شده است.

سی و دومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تا 14 اردیبهشت ماه در مصلای تهران برپاست.

بانیما: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما