فناوری به یاری نابینایان آمد - مجله یک کامپیوتر

این موضوع در دنیا مورد توجه قرار گرفته و محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز چندی پیش، از پیگیری برای کاربردی شدن نرم افزارها و برنامه های پرکاربرد ایرانی برای نابینایان اطلاع داد و ابراز امیدواری کرد بعضی از این برنامه ها تا روز دنیای عصای سفید برای نابینایان هم قابل استفاده گردد. تخمین زده شده تعداد افرادی که در دنیا از نابینایی یا کم بینایی رنج می برند 258میلیون نفر است و حدود 40میلیون نفر از آنان کاملاً نابینا هستند.

قول وزیر به نابینایان

اما ماجرای قول وزیر ارتباطات به نابینایان چیست؟ چندی پیش محمدجواد آذری جهرمی با انتشار تصویری در صفحه اینستاگرام خود، از دیدار خود با یک نخبه نابینا نوشت و در این پست از گلایه وی از کاربردی نبودن خدمات دولتی و نرم افزارهای پرکاربرد برای نابینایان اطلاع داد، در حالی که نمونه های خارجی این اپ ها و نرم افزارها کاملاً برای نابینایان قابل استفاده است. وزیر ارتباطات هم قول همکاری داد و یادآور شد: از سازمان فناوری خواستم موضوع پیگیری گردد تا تمام برنامه های پرکاربرد ایرانی هم برای نابینایان عزیز قابل استفاده شوند.

وی همچنین از اکوسیستم استارتاپی خواست همت نمایند تا زندگی برای نابینایان و کم بینایان راحت تر شده و تا روز دنیای نابینایان بخشی از کارها انجام گردد. مدت زیادی از این پست اینستاگرامی نگذشته بود که یکی از تاکسی های اینترنتی نرم افزار خود را برای نابینایان قابل استفاده کرد و وزیر ارتباطات این خبر را استوری و ابراز امیدواری کرد که شاهد فعالیت سایر شرکت های فناوری و نرم افزاری در این زمینه نیز باشیم. هرچند هنوز مسائل نابینایان پابرجاست اما می توان این اتفاق را یک گام مثبت دانست تا استانداردهای زندگی نابینایان در ایران تا حدی به دنیا نزدیک گردد.

غول های فناوری پرکار

اما در دنیا نابینایان از چه نرم افزارها یا تکنولوژی هایی بهره می گیرند تا زندگی راحت تری داشته باشند؟ یکی از کمپانی های فعال در این زمینه گوگل است. گوگل با ارائه اپلیکیشن Lookout ، به نابینایان یاری می نماید تا هم خرید جذاب تری داشته باشند و هم در آشپزخانه کمتر تحت تأثیر ضعف نابینایی خود قرار بگیرند. نابینایان با استفاده از هوش مصنوعی به کار رفته در این اپ می توانند در سوپرمارکت ها اجناس خوراکی را تشخیص داده و خریداری نمایند. تنها کافی است این افراد دوربین گوشی هوشمند خود را به سمت محصول بگیرند تا اپلیکیشن Lookout گوگل با یاری تکنولوژی مشابه Google Lens، نام محصول و محتویات و حتی میزان کالری و... را با صدای بلند برای آنها بخواند. در آپدیت جدید این اپ، توانمندی صدای کامپیوتری هم گنجانده شده است و به محض اینکه نابینا یک بسته غذایی را لمس کرد، نام خوراکی اعلام می گردد. البته این اپ هنوز در ابتدای راه واقع شده است و ممکن است در شناسایی محصولات، اشتباهاتی هم داشته باشد اما در آینده ای نزدیک می تواند تفاوت قوطی کنسرو ذرت یا لوبیا را کاملاً درک کند. نسخه اندرویدی این اپ در حال حاضر می تواند تا 2میلیون محصول پرطرفدار را شناسایی کند. همچنین با یاری این اپ، فرد نابینا می تواند در کابینت آشپزخانه، یخچال و... با یاری بارکد موجود روی ظرف، محصول را تشخیص دهد ولی هنوز نمی تواند مواد غذایی را که در بسته بندی معینی نیستند مانند پیاز، گوجه فرنگی و... به راحتی تشخیص دهد. با وجود این Lookout از اپ های آیفون همچون NaviLens,عملکرد بهتری دارد و می تواند اعتماد به نفس این افراد را با تشخیص سریع بالا ببرد.

مایکروسافت هم در این زمینه فعالیتی مناسب دارد. عصای WeWALK که در 37بازار دنیای حضور دارد به تازگی در قالب برنامه AI for Accessibility با مایکروسافت همکاری خود را شروع نموده تا از این پس با هوش مصنوعی مایکروسافت مجهز گردد. در این برنامه 5ساله قرار است 25میلیون دلار سرمایه گذاری گردد و به توسعه دهنده های اپ یاری کند تا اپلیکیشن های هوشمندی ارائه دهند که احتیاجهای نابینایان را بیشتر از گذشته برطرف کند. عصای مجهز به هوش مصنوعی از سال 2021 راهی بازار خواهد شد که مجهز به سنسور، ژیروسکوپ، شتاب سنج و قطب نماست و دیتا هم توسط تلفن هوشمند جمع آوری و بررسی می گردد.

توانمندی اپ ها

اپلیکیشن ها می توانند نقش مثبتی در زندگی فرد نابینا داشته باشند. به عنوان مثال Magnifying Glass with Light یک اپلیکیشن ویژه افراد کم بیناست و متن یا اشیا را تا 10 برابر عظیم تر می نماید تا کسانی که مسائل بینایی دارند اما نابینای مطلق نیستند بتوانند از این ظرفیت استفاده نمایند و به عنوان مثال در رستوران منو را بخوانند و از گردش خود لذت ببرند.

تنها اپ های اندرویدی در خدمت نابینایان نیستند و اپل هم در این زمینه دست به کار شده است. آیفون یک ویژگی خاص با نام VoiceOver دارد که در واقع یک صفحه خوان یا screen reader به شمار می رود و نابینا فقط کافی است به وسیله تنظیمات آیفون، آن را فعال سپس متن موجود روی صفحه آیفون را لمس کند تا برای وی، متن را با صدای بلند بخواند. Be My Eyes هم یکی دیگر از اپلیکیشن های آیفون است که به نابینایان یاری می نماید در مواقع لزوم از افراد بینا که قبلاً به عنوان داوطلب در این طرح شرکت نموده اند یاری بگیرند. فرد نابینا به این داوطلب زنگ می نماید تا به وی یاری کند که به عنوان مثال برچسب روی غذای کنسرو شده را برایش بخواند.تا به امروز 3.5میلیون داوطلب در این طرح ثبت نام نموده و به بیش از 200هزار نابینا یاری نموده اند. جالب است بدانید که این تماس ها طی 45ثانیه پاسخ داده می شوند.

این استارتاپ های پرکار

استارتاپ ها نیز به دنیای نابینایان وارد شده اند تا فضای زندگی لذتبخش تری برای آنها رقم بزنند. یک استارتاپ وسیله ای با نام Hable One طراحی نموده که فرد نابینا می تواند از تلفن هوشمند خود با خط بریل استفاده کند. استفان سازنده این وسیله معتقد است تلفن هوشمند این روزها به بخش مهمی از زندگی روزانه و کار مردم تبدیل شده اما صفحه تخت تلفن های هوشمند کار را برای افراد نابینا سخت می نماید. وی ابتدا این وسیله را برای پدرعظیم نابینای خود طراحی کرد و هرگز فکرش را نمی کرد با این ایده عملاً وارد اکوسیستم استارتاپ ها گردد. این وسیله شش دکمه ای با تلفن هوشمند سازگار است و فرد نابینا می تواند با اتصال این وسیله به تلفن هوشمند روی آن با خط بریل متن بنویسد. در واقع فرد نابینا می تواند با یاری این وسیله و استفاده از اپ آن، با خط بریل بنویسد. این وسیله، فرمان صوتی را هم اجرا می نماید درحالی که تلفن هوشمند درون کیف یا جیب نابینا واقع شده است. این وسیله اکنون در بازار موجود است اما این استارتاپ به دنبال ارائه راهکارهای بهتر نیز هست.

دوستداران فیلم هم در این موضوع نادیده گرفته نشده اند و ویژگی هایی وجود دارد تا فرد نابینا بتواند از فیلم لذت ببرد، از این ویژگی ها می توان به تکنولوژی های مناسب نابینایان یعنی ویژگی audio description enabling اشاره نمود که در نتفلیکس قابل استفاده است. این ویژگی به نابینا یاری می نماید تا در بخش هایی از فیلم که بدون هیچ دیالوگی است صحنه برای فرد نابینا توضیح داده گردد و عملاً وی هیچ بخشی از فیلم را از دست ندهد. یک برنامه مفید دیگر Seeing AI نامیده می گردد. این اپ رایگان توسط یکی از کارمندان مایکروسافت طراحی شد که خود نابیناست. در واقع این اپ می تواند همزمان به جای چند اپلیکیشن فعالیت کند. به عنوان مثال می تواند پول را بشمرد، با استفاده ازبارکد QR محصولات را شناسایی کند و اسناد را بخواند و همچنین با استفاده از هوش مصنوعی محیط، مردم و حالت چهره را برای فرد نابینا تشریح می نماید و مانع برخورد وی با موانع می گردد.

یک چمدان جادویی

یکی دیگر از تکنولوژی هایی که می تواند به افراد نابینا یاری کند یک چمدان روباتیک است. این چمدان که می تواند همدم خوبی برای سفر نابینایان باشد یک گام با بازار فاصله دارد و می تواند نویدبخش روزهای خوبی برای این افراد باشد. این چمدان که با همکاری چندین شرکت ژاپنی و IBM طراحی شده، با توجه به قابلیت هایش می تواند جایگزین عصای سفید، سگ های راهنما و... گردد. این چمدان به تعدادی دوربین، سنسور و هوش مصنوعی مجهز است و می تواند محیط اطراف فرد نابینا را در محل های عمومی مانند فرودگاه، ایستگاه قطار و... نقشه برداری کند، فاصله بین فرد و موانع ثابت و متحرک را تخمین بزند و جهت درست تا رسیدن به هواپیما را به وی نشان دهد. یک اپلیکیشن تلفن هوشمند با چمدان ارتباط دارد وهمچنین با استفاده از فناوری تشخیص چهره اگر فرد آشنایی را در فرودگاه ببیند به فرد نابینا اطلاع می دهد. اگر در فرودگاه، فروشگاه یا محل های مورد احتیاج نابینا که از قبل آن را معین نموده وجود داشته باشد با ایجاد ویبره در دسته چمدان، به وی یادآوری می نماید. همچنین جهتیابی و تغییر جهت هم با یاری همین ویبره ها انجام می گیرد.

بانیما